معرفی منطقه حفاظت شده مراکان

مراکان یکی از مناطق چهارگانه حفاظت شده حیات‌وحش ایران است که در شمال‌غربی کشور قرار دارد. مراکان دارای گونه‌های جانوری و گیاهی بسیار نادر و متعددی است.

در حوزه شهرستان خوی منطقه حفاظت شده مراکان واقع شده و غرب، جنوب و جنوب غرب شهر جلفا را تشکیل می‌دهد. مرز شمالی این منطقه رودخانه مرزی ارس و جمهوری آذربایجان است.

این منطقه از شمال به رودخانه ارس، از جنوب به دشت فرسایشی رودخانه قطور چای، از غرب به دشت‌های کشاورزی قره ضیاالدین و از شرق به جاده اصلی که از جلفا منشعب شده و به سمت جنوب ادامه می‌یابد در امتداد خط لوله گاز محدود می‌شود و سد ارس در بخش شمال غربی منطقه واقع شده است.

ارتفاع منطقه ۷۲۰ متر در بخش شرقی و حداکثر ارتفاع منطقه ۲۱۰۰ متر در ارتفاعات کلیسای سنت استپانوس واقع شده است. به طور کلی دورتادور منطقه حالت دشت و تپه ماهور بوده و ارتفاعات منطقه در بخش میانی آن قرار دارد.

جغرافیای مراکان

بخش‌هایی از منطقه حفاظت شده مراکان از نظر تقسیمات سیاسی، در استان آذربایجان‌شرقی (شهرستان‌های مرند و جلفا) و بخش‌هایی در استان آذربایجان‌غربی (شهرستان‌های پلدشت، چایپاره و خوی) قرار گرفته است. نزدیک‌ترین شهرها به منطقه، شهرهای جلفا و هادی شهر در شمال‌شرقی این منطقه و شهر قره ضیاالدین در جنوب‌غربی منطقه هستند.

دسترسی به منطقه، از طریق جاده ترانزیت تبریز به مرز بازرگان (از ایواوغلی تا قره ضیاالدین) میسر می‌شود. این منطقه در ضلع شمالی جاده یادشده، واقع است و محدوده‌ای تا مرز ایران با جمهوری آذربایجان (حاشیه رودخانه ارس) را از سمت شمال در بر می‌گیرد. بنابراین علاوه بر جاده یاد شده، جاده قره ضیاالدین به شهرک مرزی ارس و همچنین جاده مرزی جلفا به شهرک ارس به ترتیب ضلع غربی و ضلع شمالی این منطقه را تشکیل می‌دهند.

متاسفانه در نخستین روزهای انقلاب اسلامی عده‌ای از افراد سودجو و فرصت‌طلب با اسلحه‌های غیرمجاز به شکار حیوانات پرداختند، مراتع به صورت غیرمجاز و با تراکم بیش از حد دام تعلیف شدند، در مقیاس وسیعی بسیاری از اراضی به زیر کشت انواع محصولات رفتند، در سال‌های اخیر با حمایت‌های قانونی و مراقبت‌های شبانه روزی وضعیت زیستگاه‌ها بهبود یافت و بر جمعیت جانوران وحشی افزوده شد و همانند بسیاری از مناطق تحت حفاظت دیگر ۲۰ درصد منطقه در قالب سه منطقه امن به منظور حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری با همکاری اداره کل منابع طبیعی مورد حفاظت شدید قرار گرفت.

منطقه حفاظت شده مراکان در حال حاضر با حدود ۴۰ سال سابقه حفاظت قانونی یکی از قدیمی‌ترین مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور به شمار می‌رود.

در سال ۱۳۸۲،بر اساس آخرین مساحت اعلام شده با استفاده از سیستم موقعیت زمینی (GPS)  مساحت منطقه حفاظت شده مراکان ۱۰۳,۹۸۳ هکتار می‌باشد.

منطقه حفاظت شده مراکان به علت وجود زیستگاه‌های مختلف از تنوع گونه‌های جانوری برخوردار بوده و با تأثیرپذیری از محیط اطراف خود و به دلیل داشتن ارتفاعات، صخره‌ها، دشت‌ها و تپه ماهورهای متعدد با پوشش گیاهی متنوع استپی، به صورت یک مجموعه ارزشمند از حیات جانوری در شمال‌غربی کشور در آمده است.

پستانداران مراکان

مطالعه پستانداران در منطقه حفاظت شده مراکان منجر به شناسایی ۲۸ گونه از ۱۲ خانواده در ۵ راسته شده است که شاخص‌ترین آنها عبارتند از قوچ و میش ارمنی، کل و بز، پلنگ، سیاه گوش، هامستر خاکستری، روباه، شغال، گربه وحشی، گراز، خرگوش، سمور ، هامستر و انواع جوندگان.شاخص‌ترین گونه جانوری این منطقه نژاد خاص قوچ و میش ارمنی است.

پرندگان مراکان

تاکنون در این منطقه ۱۲۸ گونه پرنده متعلق به ۳۴ خانواده شناسایی شده است که از عمده‌ترین آنها می‌توان به هما، عقاب طلایی، بالابان، کبک دری، تیهو، کبک چیل، کرکس مصری، دال، زاغ بور و … اشاره کرد.

خزندگان و ماهیان مراکان

خزندگان و ماهیان این منطقه ۳۴ گونه تاکنون مورد شناسایی قرار گرفته که از مهم‌ترین آنها می‌توان به افعی البرزی، لاک پشت مهمیزدار غربی، ماهی اسبله و … اشاره کرد.

گونه‌های شاخص گیاهی مراکان

درختان بلوط که ۷۰ درصد پوشش جنگلی منطقه را تشکیل می‌دهد، اجتماعات کوچکی از ولیک، زالزالک، بنه، کیکم، گردو، بادام وحشی و بعضا سماق در منطقه قابل مشاهده میباشند. تک درختان سیب، گلابی، گوجه وحشی و نسترن نیز در منطقه به چشم می‌خورد .منطقه حفاظت شده مراکان از لحاظ پوشش گیاهی دارای ۱۰ تیپ اصلی و مقداری اراضی زراعی، جنگلی، صخرهای و شهری است.