دریاچه ی زریبار یا زریوار
معرفی
در دنیا تعداد محدودی دریاچه آب شیرین وجود دارد و یکی از منحصر به فرد ترین آنها تالاب آب شیرین زریبار یا زریوار در مرز ایران و عراق، در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان، در استان کردستان و از مکان‌های دیدنی و گردشگری این استان است. آب تالاب شیرین است و از تعدادی چشمهٔ کف‌جوش و بارش باران تأمین می‌شود و هیچ رودخانه ای به این دریاچه نمیریزد. در بیشتر زمستان‌ها سطح دریاچه کاملاً یخ می‌بندد. این تالاب بزرگ‌ترین و زیباترین دریاچهٔ آب شیرین باختر ایران و یکی از منحصربه‌فردترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان به‌شمار می‌رود و کلیه شرایط جامع یک تالاب بین‌المللی را داراست و حتی مواردی از رفتار و عملکرد برخی از موجودات مشاهده می‌گردد که تاکنون مطالعه یا اعلام نشده‌است که نیاز به بررسی بیشتر را می‌طلبد.
این تالاب در طول جغرافیایی ′۸°۴۶ و عرض جغرافیایی ′۳۲°۳۵ و ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا واقع گردیده‌است. طول دریاچه زریبار حدود ۵ کیلومتر و عرض آن حدود ۱٫۶ کیلومتر است. وسعت تالاب به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداکثر عمق آن ۵/۵ متر است.حجم تقریبی آب تالاب حدود ۳۰ میلیون متر مکعب برآورد شده‌است. محیط تالاب حدود ۲۲، ۵کیلومتر و میزان متوسط بارندگی ۷۸۶ میلی‌متر در سال است. رطوبت نسبی برابر ۴/۵۸ درصد و متوسط تبخیر سالیانه معادل ۱۹۰۰ میلی‌متر گزارش شده‌است.
این دریاچه به باور مردم محلی دریاچه‌ای افسانه‌ای و سرشار از رازها و داستان‌هاست. افسانه‌ای بودن دریاچه را به خودجوش بودن آن نسبت می‌دهند و با آن‌که آب آن از هیچ رودخانه‌ای فراهم نمی‌شود اما سده‌هاست که همچنان آینه‌سار آسمان آبی و ابرهایش است.این دریاچه ۱۰۲ اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
نامگذاری
- نام اصلی آن «زیراوبار» بوده‌است که به زبان کردی به معنی آب کف کنار است. چون آب این دریاچه از چشمه‌های در کنار آن تأمین می‌شود، نام زریبار را می‌توان تغییر یافته این نام دانست.
- واژه زریبار یا زریوار متشکل از دو واژه زری و یا زریا به معنی دریا (در زبان کردی) و پسوند تشبیهی وار یا بار است که ترکیبش معنی دریاچه است.
اکوسیستم تالاب
تالاب زریبار به عنوان یک واحد اکولوژیکی و یک اکوسیستم آبی در کردستان پدیده‌ای بسیار زیبا و نادر می‌باشد. زریبار با قرار گرفتن در یک دره طولی نسبتاً وسیعی از دو طرف غرب و شرق با کوه‌های پوشیده از جنگل احاطه شده‌است. پوشش غالب اراضی در این منطقه را جنگل و بیشه زارهای نیمه انبوه تشکیل می‌دهند که گونه غالب جنگلی آن بلوط ایرانی بوده و در حالیکه سایر گونه‌های جنگلی دیگر مانند گلابی وحشی، زالزالک، بادام در شیبها و نقاط مختلف آن خودنمایی می‌کند.
از پوشش‌های گیاهی دریاچه می‌توان به گیاهان شناور چون سراتوفیلیوم، سریوفیلیوم و گونه‌هایی از گیاهان خاردار و از گیاهان حاشیه‌ای می‌توان به گونه‌های نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت‌بند، پیچک‌ها، لویی و بزواش، جگن و نعناع اشاره کرد. یکی از شگفتی های زریبار جزیره های متحرکی است که در آن وجود دارد. این جزیره ها از ریشه های در هم تنیده نی و گیاهان حاشیه ای دریاچه تشکیل شده اند که با جریان آب و باد از کناره های دریاچه جدا شده و در وسط آن به هم متصل شده اند. گاه مساحت این جزیره های کوچک به ۲۰ متر هم می رسد.
آبزیان
گونه‌های بومی: سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، عروس ماهی، ماهی گامبوزیا (در حال حاضر این‌گونه‌ها در دریاچه یافت نمی‌شوند) گونه‌های غیربومی: ماهی آمور سفید، کپور آیینه‌ای، کپور معمولی، کپور سرگنده و فیتوفاک اشاره کرد. ضمناً یک گونه مارماهی، ۵ گونه فیتوپلانکتون و ۱۷ گونه زئوپلانکتون شناسایی شده‌است. در خصوص گونه‌های وارداتی اخیر توسط سازمان شیلات و آبزیان می‌توان به گونه ماهی Gambosia siaaffinhs از خانواده poecilidae و یک گونه میگوی غول پیکر آب شیرین اشاره کرد.
جانورانی که در اطراف دریاچه زندگی میکنند
در حال حاضر بیش از ۳۱ گونه پرنده بومی و مهاجر زندگی میکنند که از این تعداد تقریباً ۱۴ گونه بومی و مابقی انواع پرندگان مهاجرند. اردک سرحنایی و سرسبز (Anos platyrhynchos)، اگرتها، بوتیمار بزرگ و کوچک، انواع چنگر، پرستوهای دریایی، کشیم بزرگ (Podiceps cristafus) و کشیم کوچک (Tachybaptus ruficolis)، کاکائیها، حواصیل خاکستری، خوتکا، گیلار، و پرندگان شکاری همچون سنقر تالابی و دلیچه از گونه‌های با اهمیت و ارزشمند این تالاب به‌شمار می‌آیند. روباه قرمز، خرگوش، گراز و گربه وحشی پستاندارانی هستند که در اطراف دریاچه به چشم می خورند. لازم است ذکر شود که گونه‌های یاد شده به ویژه پرندگان، همهٔ پرندگان تالاب را شامل نشده بلکه شامل پرندگانی است که به صورت اکثریت بوده و برای افراد قابل مشاهده و تشخیص‌اند که این خانواده‌ها در طبقه‌بندی تالاب‌ها حائز اهمیت می‌باشد.
معرفی (وارد نمودن) گونه‌های غیر بومی برای تولید آبزیان، در کوتاه‌مدت سود اقتصادی دارد اما در بسیاری موارد در درازمدت به نابودی گونه‌های بومی و از بین رفتن محیط طبیعی و کاهش ارزشهای تالابی منجر می‌شود.
امکانات و تسهیلات برای گردشگران
- خرید از بازارچه مرزی باشماق در فاصله ۱۶ کیلومتری
- نمایشگاه‌های صنایع دستی
- پارکینگ کنار دریاچه
- هتل چهار ستاره زریوار در کنار دریاچه
- هتل چهار ستاره نوروز در مریوان
- ستادهای اسکان مهمانان در تعطیلات عید و تابستان
خطر خشک شدن تنها دریاچه آب شیرین ایران
نماینده مردم مریوان و سردآباد در مجلس شورای اسلامی در نطق خود خواستار رسیدگی به وضعیت دریاچه زریبار شد. وی خطاب به ابتکار گفت: قبل از خشک شدن دریاچه زیبای زریبار که تنها دریاچه آب شیرین ایران است، سری به این دریاچه زده و همان‌طور که با دوربین شخصی خود عکس یادگاری در کنار دریاچه ارومیه گرفته‌اید در کنار این دریاچه نیز عکس یادگاری بگیرید و در فیس‌بوک‌تان بگذارید شاید که فرجی باشد.ادامه
موقعیت دریاچه بر روی نقشه
منابع
- هفته‌نامهٔ امرداد، یکشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شمارهٔ ۲۸۹، ص ۳.
- مهرالزمان نوبان. نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان. چاپ اول. تهران: انتشارات ما، ۱۳۷۶. ۲۱۷. شابک ۹۶۴-۶۴۹۷-۰۰-۴.
- قسیمی، دارا. زریوار وجدانهای بیدار را به کمک طلبیده‌است جبهه سبز ایران. (۲۰/۵/۸۴)
- بالیده، مهدی. تالاب زریوار مرکز فرهنگی علمی رونان. (۲۶/۰۱/۲۰۰۷)
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B1
