آثار باستانی یزد

شهر یزد را با بادگیرهای معروفش، صنایع دستی زیبا و بی‌نظیرش و قطاب‌، سوغات لذیذ و دوست‌داشتی‌اش می‌شناسیم. شهری که مملو از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران کهن است. این خطه از کشور هرساله میزبان جمعیت زیادی از گردشگران داخلی و خارجی به شمار می‌آید و در همسایگی خود، شهرستان ابرکوه، شاهد اثری تاریخی و باشکوه به نام گنبد عالی است. بنایی از جنس ایران کهن، که همچون کوهی استوار بر بلندای ابرکوه قدبرافراشته و روزگار آدمیان را به قدمتی بالغ بر ۱۰۰۰ سال به نظاره نشسته است. این بنای تاریخی دوران سلجوقیان، به شماره‌ی ۱۹۵ در سال ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آثار باستانی یزد

گنبد عالی یکی از آثار باستانی شهر یزد می باشد این بنا با گذشت هزار سال از احداث خود همچنان استوار و زیبا بر قله شهر ابر کوه می درخشد. اکنون در این مقاله از تاریخ ما قصد داریم به معرفی این اثر باستانی فوق العاده بپردازیم.

گنبد عالی از آثار باستانی یزد

گنبدی تاریخی که در استانه ی هزار سالگی بر بام شهر ابر کوه بر جاذبه های این شهر افزوده است قرار دارد.  این بنا نخستین اثر ثبت شده ی استان یزد در فهرست آثار ملی می باشد که در سال ۱۳۱۲ با شماره ۱۹۵ ثبت ملی شد. درمورد این اثر که از سالم ترین اثار دوره سلجوقی می باشد می توان گفت که تنها اثر  به شکل و قیاس بنا های مقبره ای شمال کشور مثل گنبد کاووس می باشد.

تاریخچه گنبد عالی

از متن کتیبه اجری در بدنه گنبد می توان دریافت که در سال۴۴۸ هجری قمری توسط خاندان دیلمیان بنا شده است. ساختار بنا از سنگ و ساروج می باشد و دلیل استحکام ان در این همه مدت با وجود زمین لرزه های اون منطقه هم همین می باشد بنایی با بدنه هشت گوش که بر سکویی چهار گوش قرار گرفته است، در داخل مقبره سردابی نیز بنا شده است که راه ورود به ان از همان در ورودی می باشد. این ارامگاه امیر عمیدالدین شمس الدوله و مادرش می باشد که توسط فرزندش ساخته شده است.

کتیبه هایی که با خط کوفی منقوش شده اند این بنا را به یکی از بنا های شگفت انگیز قرن ۵ هجری قمری تبدیل می کند.

در مورد گنبد عالی ابر کوه یزد

طبق کاوش‌های کارشناسان بناهای تاریخی، به نظر می‌رسد مصالحی که برای ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته است، از سنگ‌های کوهستان و ساروج است که همین امر از دلایل مقاومت و عدم تخریب این اثر تاریخی پس از زمین‌لرزه‌های متعدد آن نواحی به شمار می‌رود. در قسمت داخلی گنبد، زیرزمینی با وسعت تقریبا زیاد مشاهده می‌شود که راه ورودی آن در داخل گنبد تعبیه شده است.

داخل مقبره‌ نیز سردابی احداث شده که راه ورود به آن، درست در قسمت روبروی در ورودی گنبد، قرار گرفته است. طراحان و سازندگان این اثر شگرف تاریخی، ورودی دیگری را نیز برای داخل شدن به آن تعبیه کرده‌اند که در بخش شمالی گنبد ساخته شده و می‌توان از این طریق، به زیرزمین مقبره نیز راه یافت. در ساختمان گنبد عالی ابرکوه، سه ردیف مقرنس زیر پایه‌ی گنبد و همچنین دو کتبیه که متون آن به خط کوفی و با آجرهای تراشیده‌شده نوشته شده‌است، مشاهده می‌شود که هرکدام در جای مخصوصی متصل شده‌اند. یکی از این کتبیه‌ها در محلی زیر مقرنس‌ها و دیگری در بالای راه ورودی تعبیه شده‌اند.

این بنای شگفت‌انگیز تاریخی به دلیل داشتن ویژگی‌های خاص دوران حکومت سلجوقیان، نقشه‌ی پیاده‌شده توسط سازندگان که آن‌را به بنایی مستحکم تبدیل ساخته‌است، کتبیه‌های منقوش به خط کوفی و همچنین مقرنس‌های ساخته شده‌ی این بنا که به زیبایی طراحی شده‌اند، مجموعه‌ای زیبا و فوق‌العاده را ترتیب داده‌اند که می‌توان از آن‌ها به عنوان یکی از مقبره‌ها و عمارات مهم تاریخی ایران در قرن ۵ هجری قمری یاد کرد. البته نباید از مصالح به‌کاررفته در این بنا که اغلب از سنگ و گچ بوده و از جمله ویژگی‌های موجود در کارهای ساختمانی دوران سلجوقیان محسوب می‌شود، به عنوان عوامل دیگر اهمیت و مورد توجه بودن این بنای تاریخی یزد غافل شد.

خانه ملک التجار یزد

حدود ۱۲۰ سال قدمت دارد و در داخل یکی از بازارهای مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملک التجار است و مدخل خانه به روش روزگار خود از کوچه ای باریک و دراز با دیوارهایی بسیار بلند است. نقاشی اتاقهای این خانه با نقاشی های عمارت نارنجستان شیراز همسان است و هم اکنون به مهمان سرای سنتی تبدیل شده است.

مدرسه ضیائیه یزد

مدرسه ضیائیه یزد که به زندان اسکندر نیز مشهور است. متعلق به قرن ۶۳۱ هجری قمری است. بانی آن شرف الدین علی رضی است. این مدرسه در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام یزد قرار گرفته است. در حیاط این مدرسه چاهی با قطر دو متر وجود دارد که به فضایی سرداب مانند با عمق حدود پنج متر منتهی می شود. این بنا در ابتدا به وسیله اسکندر مقدونی با کاربری زندان بنا شده و بعدها به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته است.