حمام تاریخی سالار شهرستان ابهر
معرفی
حمام سالار ابهر بنایی تاریخی و زیبا متعلق به دوره قاجاریه است که در جوار گنبد معروف سلطانیه در شهر تاریخی سلطانیه زنجان واقع شده است.حمام سالار از جمله بناهایی است که شبیه به همه حمام های ایرانی کاملا در زیر زمین ساخته شده و شامل تمام عناصر اصلی تشکیل دهنده حمام ایرانی از قبیل گرمخانه، میاندر، سر بینه، تون و خزینه است.
بانی حمام سالار شخصی به نام سیف علی خان کلانتری معروف به سالار خان بود و ساخت این بنا که در اواخر دوره قاجار و در سال ۱۲۹۳ هجری شمسی انجام شد و قریب یک سال طول کشید. حمام سالار در سال ۱۳۷۸ جزو بناهای مشمول طرح پردیسان انتخاب و عملکرد جدید آن به عنوان سفره خانه چایخانه تعیین شد و همچنین باید گفت که این بنا در اردیبهشت ۱۳۸۱ به بهره برداری رسید.
در سال ۱۳۴۴ به جای خزینه به دستور اداره بهداشت در حمام از دوش استفاده شد و پس از سال ۱۳۵۸ حمام سالار به حال مخروبه در آمد پس از چندی شورای محل با فروش خاکستر های اطراف به صورت جمع آوری هزینه تعمیر، این بنا مجدد آماده استفاده شد. همچنین آغاز فعالیت مرمت بنا در سال ۱۳۷۲ توسط سازمان میراث فرهنگی قزوین آغاز و حمام در این سال از فرزندان و نوادگان سالار خان خریداری و به مالکیت دولت در آمد. گفتنی است، در سال ۱۳۷۲ در زمان مرمت بنا در معماری حمام تغییراتی به وجود آمد که قسمتی به عنوان سرویس بهداشتی و آشپزخانه به قسمت شمالی آن اضافه شد. همچنین تغییراتی چند در قسمت های دیگر مانند سر بینه و هشتی بنا بوجود آمد. فضاهای اصلی حمام سالار در زمان فعالیت خود شامل ورودی – خزینه و تون بوده است و فضاهای فرعی وابسته به گرمخانه، همچون مبال، گرمخانه و میاندر فضای چاه آب و حوضچه تقسیم سوخت است.
نحوه پاسخگوئی حمام به شرایط اقلیمی و عملکرد داخلی با توجه به میزان پایین بودن دما و شدت سرما در منطقه سلطانیه، وجود دیوار های قطور و جرز های سنگی در جلوگیری از اتلاف و از بین رفتن گرما جلوگیری می کرد. آرایش داخلی این حمام متناسب با شخصیت تاریخی و معماری بنا در نظر گرفته شده است و در جا به جای آن ویترین هایی برای نمایش ابزار و وسایل قدیمی مربوط به استحمام و معرفی آداب و رسوم مربوطه تعبیه شده است. نکته حائز اهمیت این است که سفره خانه و چایخانه سالار در مساحتی قریب به ۵۰۰ متر مربع و با ظرفیتی معادل ۶۰ نفر طراحی شده است و این بنا شامل بخش های متنوعی از قبیل چایخانه سنتی، بخش های اداری و پذیرایی و آشپزخانه مجهز، برای تهیه و پخت غذاهای خاص محلی و بومی است.
