جادو در یونان باستان

برای یونانیان جادو (mageia or goeteia)  موضوعی گسترده بود که شامل طلسم ها و دعاهای شیطانی (epoidai)، قرص های نفرین شده (katadesmoi)، داروهای تقویت کننده و سموم کشنده (pharmaka)، تعویذ (periapta) و معجون های قوی عشق (philtra) بود. جداسازی مدرن جادو، خرافات، دین، علم و طالع بینی در دنیای باستان چندان واضح نبود. این هنر اسرارآمیز و فراگیر جادو توسط شعبده بازان متخصص مرد و زن انجام می شد که مردم به دنبال کمک به آنها در زندگی روزمره و غلبه بر آنچه به عنوان موانعی بر سر راه خوشبختی خود می دیدند، بودند.

جادوگران، که حداقل برای یونانی‌ها، اولین‌شان کاهنان مجوس (ماگوی- magoi) ایران بودند، نه تنها به‌عنوان دارندگان عاقل اسرار بلکه به‌عنوان استادان رشته‌های متنوعی مانند ریاضیات و شیمی نیز دیده می‌شدند. بدون شک، در ارتباط با مرگ فال‌گیری و جادوگران خبیث بی تردید ترسو بودند، و زندگی آن‌ها در کنار جامعه به این معنا بود که اغلب فقیر بودند و مجبور به کمک‌های مردم برای زندگی بودند.

جادو در اساطیر یونانی

جادو در اساطیر یونان باستان ظاهر می شود و با شخصیت هایی مانند هرمس، هکات (الهه ماه و جادوگری)، اورفئوس(Orpheus) و سیرس(Circe)، دختر جادوگر هلیوس(Helios) مرتبط بود که در گیاهان جادویی و معجون ها متخصص بود و به ادیسه کمک می کرد تا  ارواح هادس(Hades) را را بخواند. افسانه ها در داستان های معجون های جادویی و نفرین ها فراوان است. فقط یک نمونه هرکول است که پس از اینکه همسرش دیانیرا(Deianeira) خون جادویی سنتور نسوس (centaur Nessos)را گرفت و آزادانه آن را روی شنل قهرمان پخش کرد، به مرگ وحشتناکی از دنیا رفت. با پوشیدن آن، هرکول به طرز وحشتناکی سوخت و بعداً بر اثر جراحات جان خود را از دست داد. سحر و جادو همچنین توسط بسیاری از شخصیت های ادبی انجام می شود که شاید معروف ترین آنها توسط مدیا( Medea) در نمایشنامه تراژدی اوریپید(Euripides) به همین نام باشد.

سحر و جادو در جهان یونان هم در قلمرو افراد خصوصی رایج بود، هم  برای فقرا و بی سوادان.

چه کسی به جادو اعتقاد داشت؟

سحر و جادو در دنیای یونان نه تنها در قلمرو افراد خصوصی رایج بود، بلکه مختص افراد فقیر و بی سواد نیز بود. می دانیم که کتیبه های رسمی توسط دولت شهرها برای محافظت از شهر خود در برابر هرگونه بلایای احتمالی سفارش داده شده است. مواردی نیز وجود داشت که مانند تئوس در قرن پنجم پیش از میلاد، دولت مجازات اعدام مردی را صادر کرد و خانواده‌اش به جادوی شوم (pharmaka deleteria) محکوم شدند. در مثالی دیگر، زنی به نام تئوریس در قرن چهارم قبل از میلاد به دلیل توزیع مواد مخدر و طلسم های جادوگرانه حکم اعدام دریافت کرد. بدیهی است که مقامات سحر و جادو را به عنوان فعالیتی می‌شناختند که می‌تواند به نتیجه برسد و صرفاً قلمرو دهقانان ضعیف النفس نبود. مسلماً برخی از روشنفکران به پتانسیل سوء استفاده از آن پی بردند، مانند مورد افلاطون که می خواست طلسم فروشان و لوح های نفرین کننده را مجازات کند. فیلسوفان اپیکوری و رواقی گروه دیگری بودند که برای ریشه کنی جادو مبارزه کردند.

حرز

همزمان با هشدار مقامات رسمی درباره سحر و جادو، بسیاری از اشخاص به قدرت جادو اعتقاد داشتند و کشاورزان با وابستگی خود به تغییرات آب و هوا، به ویژه در برابر قدرت طلسم حساس بودند. برای مثال، اینها را دور مچ دست یا گردن می‌بندند، زیرا امید می‌رفت داشتن آن‌ها بتواند باران کافی در آن فصل را تضمین کند. طلسم‌های یونانی را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم کرد: طلسم‌ها (که خوش شانسی به ارمغان آورد) و فیلاکتری (phylacteries -که محافظت می‌کردند). آنها از چوب، استخوان، سنگ یا به ندرت از سنگ های قیمتی نیمه قیمتی ساخته می شدند. آنها همچنین می توانند روی قطعات کوچک پاپیروس یا یک ورق فلزی نوشته شوند و در یک کیسه یا ظرف کوچک حمل شوند، یا فقط شامل یک کیسه کوچک از گیاهان مخلوط شوند. همچنین اشکال خاصی وجود داشت که حمل آن به شکل مینیاتوری خوشایند به نظر می رسید: نماد آلت مردانه و زنانه،چشم، گره، سوسک مصری، و دست کوچکی با ژست شهوت انگیز. برخی از این طلسم ها هنوز هم امروزه در یونان (چشم بد) و جنوب ایتالیا (شاخ کورنیچلو) به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند.

به عنوان مثال، طلسم برای درمان یک بیماری جسمی، به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری، برای برنده شدن در مسابقات ورزشی، برای جذب یک معشوق، برای دور نگه داشتن دزدان، دور کردن چشم بد، یا برای محافظت فردی که ان را ب همراه دارد در برابر هر جادوی بدی که ممکن است مسقیما به او برسد استفاده می شد.اغلب برای ساخت یک طلسم باید خدایان (به ویژه هکات) را فراخواند یا جملات خاصی مانند کلمات بی معنی یا کلمات خارجی که اعتقاد بر این است که قدرت جادویی دارند را بیان کرد. حرزها به افراد نیز محدود نمی‌شدند، زیرا دیوارها، خانه‌ها یا حتی کل شهرها می‌توانستند طلسم‌های مخصوص به خود را داشته باشند تا از آنها در برابر هر اتفاق منفی محافظت کند.

قرص نفرین

نفرین ها (آگوس، آرا، و ادا- agos, ara, and euche) وسیله ای برای حفظ نظم عمومی از طریق تهدید مجازات جادویی برای رفتارهای مضر در جامعه، به ویژه جنایاتی مانند قتل بودند. آنها همچنین به عنوان راهی برای آسیب رساندن به دشمنان تلقی می شدند. لوح نفرین اغلب به شکل یک ورق فلزی (مخصوصاً سرب) بود که با لعن حک شده است که سپس لوله یا تا می شود، گاهی اوقات میخ کوب می شد و در زمین، مقبره ها یا چاه ها دفن می شود. قطعات سفال، پاپیروس و قطعات سنگ آهک نیز به همین ترتیب کتیبه شده بودند. شکل دوم، مجسمه های مومی یا گلی بود که شبیه قربانی نفرین بودند. اینها اندامشان بسته یا پیچ خورده است و گاهی با میخ کوب می شدند و یا در تابوت سربی مینیاتوری دفن می‌کردند.

جالب است بدانید که در حالی که جادوگران در اساطیر اغلب زن هستند، سوابق لوح‌های نفرین و طلسم‌ها معمولاً یک کاربر مرد را نشان می‌دهند. لوح های نفرین بیشتر به عنوان وسیله ای برای حل و فصل اختلافات به نفع خود استفاده می شد. اولین رکورد آنها به قرن ششم قبل از میلاد برمی گردد و موضوعاتی مانند معاملات تجاری، مشکلات روابط، اختلافات قانونی، موارد انتقام و حتی مسابقات ورزشی و نمایشی را پوشش می دهد. مواردی در ادبیات یونانی وجود دارد که در آن کل خانواده ها و سلسله ها نفرین شده اند، شاید معروف ترین آنها ادیپ (Oedipus)و فرزندان او باشند.

وردهای جادویی

مصری‌ها مدت‌هاست که از طلسم‌ها (واقعاً بهتر است به عنوان فهرستی از دستورالعمل‌ها توصیف شود) و افسون‌هایی که روی پاپیروس‌ها نوشته شده بود استفاده می‌کردند و یونانی‌ها این سنت را ادامه دادند. پاپیروس‌های یونانی باقی‌مانده مربوط به جادو مربوط به قرن چهارم و سوم قبل از میلاد است. آنها دستورالعمل هایی مانند چگونگی غلبه بر بیماری های جسمی، بهبود زندگی جنسی، جن گیری، حذف حیوانات موذی از خانه، به عنوان بخشی از مراسم آغاز، یا حتی نحوه ساخت طلسم را پوشش می دهند. دستور العمل ها و سموم نیز اغلب ظاهر می شوند که اغلب از گیاهان کمیاب و مواد عجیب و غریب مانند ادویه ها و بخورهای آسیای دور استفاده می کنند.

مترجم:زهرا طاهری