مهرپرستی و مسیحیت (۱)
شباهت های زیادی بین آیین مهرپرستی یا میترائیسم رومی و مسیحیت وجود دارد. پژوهشگران معتقدند که مسیحیت اصول اساسی خود را از از مذاهب باستانی چون میترائیسم اخذ کرده و این اصول بنیادین سبب پایداری و شکل امروزی مسیحیت گردیده است. هر چند که چگونگی این تاثیر بین پژوهشگران مختلف، متفاوت میباشد.
تا پیش از شروع میتراپژوهی باور سنتی مبنی بر ارتباط دو آیین مسیحیت و میترائیسم وجود داشته است. وقتی که ژوستین در اواسط قرن دوم میلادی، میترائیسم را متهم به تقلید از اهریمنی از مسیحیان کرد، این دو آیین به عنوان دو رقیب در معارضه و ستیز با هدف حکومت بر دنیای مغرب زمین شناخته شدند. چنانکه ارنست رنان در کتاب «مبدا مسیحیت» خود به سال ۱۸۸۲ میلادی عنوان داشت: «اگر واقعه مهلکی سد راه پیشرفت مسیحیت میگردید، دنیا میترایی میبود.» با اینحال دانش اندکی تا به آن سال در خصوص میترائیسم وجود داشت.
در اواخر قرن نوزدهم میلادی فرانتس کومون باستانشناس و واژه شناس مشهور بلژیکی، طی اکتشافات و تحقیقات بسیار در سوریه و ترکیه، موفق به کشف نقش و نگارها و کتیبههایی در بناهای تاریخی این مناطق گردید و با تکیه بر آنها شباهتهای بسیار میترایسم در غرب و آیین مزدیسنا در ایران باستان را در کتابش در اوایل سده بیستم مطرح نمود و به پدر پژوهش مدرن میترایسم شهرت یافت. بعدها پس از اکتشافات بسیار دیگر در سرزمینهای متعلق به روم باستان با استفاده از تکنیکهای حفاری و بازسازی مدرن در قرن بیستم، فرانتس کومون در سال ۱۹۵۴ رم پایتخت روم باستان را به خاطر اکتشافات فراوان آثار میترایی و مهرابهها، در محوطه داخل و اطراف شهر، پایتخت میترایسم نامید و انبوه این اکتشافات، بر اهمیت درک رابطه آیین میترایسم و مسیحیت افزود.
میترایسم و مسیحیت همانندیهای بسیاری داشتهاند. تاویل و تفسیر کومون و محققان هم عقیده او از این شباهتها این است که هر دو آیین میترایی و مسیحیت با خاستگاهی شرقی به هدف استیلای فرهنگی و حکومت بر جهانی پهناور، به ستیز و رقابت با یکدیگر پرداخته و در در طول چهار قرن نبرد با وجود شکست میترایسم در برابر مسیحیت، این آیین و دیگر آیینهای رازآمیز مغلوب تمام رمق و شکل و اندیشه و چارچوب نمادها و رموز خود را به مسیحیت واگذار کردند.
بخشی از شباهت های بین میترائیسم و مسیحیت طبق گفته پژوهشگران :
- – در هر دو آیین تثلیث وجود دارد.
- -آیینهای میترایی بهطور مخفیانه و در سردابها تشکیل میشد و مهرابهها نیز به شکل غار بنا شده و در آن دخمهها مراسم اسرارآمیز آیین، برگزار میگردید.
- -مراسم تطهیر و غسل تعمید نیز در هر دو مذهب مشترک بوده. افروختن شمع در کلیساها، نواختن ناقوس، وجود حوضچه آب مقدس در ورودی کلیساها و سرود دستهجمعی به همراه نواختن موسیقی از شباهتهای مراسم میتراییسم و مسیحیت هستند.
- -مراسم شام آخر (عشاء ربانی یا اوکاریست) و صرف نان و شراب در دو آیین مشترک است.
- -دوازده مقام میترایی و دوازده فلک یاور میترا به حواریون دوازدهگانه عیسی تغییر یافتند.
- -روز یکشنبه (مهرشید در فارسی) به نام روز خورشید چنانکه از نام آن پیداست- روز ویژه مهرپرستان بود که در مسیحیت نیز به همین شکل است.
- -رهبانیت و ریاضت در آیین میترا وجود داشت و به مسیحیت نیز راه یافت.
- -مسیح و مهر هر دو در رستاخیز ظهور نموده و اعمال انسانها را داوری میکنند
- – اعتقاد به روح، جاودانگی و قیامت از موارد مشترک بوده.
- – همانگونه که مهر میانجی میان خداوند و بشر است، مسیح نیز واسطه خدا و انسان است .گفته میشود نشان هلال ماه بالای هفت شاخه -شمعدان در برخی از کلیساها موید این نظر است، از آنرو که ماه در آیین میترا نقش نمادین مهمی دارد.
- – مقام هفتم از آیین میترا مقام پدر پدران است که به دین مسیح راه یافته و کشیشان پدران مقدس و پاپ پدر پدران نام گرفتند.
- – مهر در برج حمل، بره به دوش دارد و عیسی نیز برهای در آغوشش گرفتهاست.
- – سرانجام روز تولد مهر یا «خورشید شکستناپذیر» همان روز انقلاب زمستانی در روم، ۲۵ دسامبر بود که در سده چهارم میلادی روز میلاد مسیح تعیین شده و به عید کریسمس شهرت یافت.