باغ دلگشا یکی از جاذبه های دیدنی و زیبا در شیراز است. این باغ زیبا به دلیل داشتن درختان نارنج فراوان و آب نماهای حیرت انگیزش همه ساله میزبان گردشگران و مسافران بسیاری است. این باغ با طبیعت اعجاب انگیزش چشمان هر بیننده ای را به خود مبهوت کرده است. در این مقاله با ما همراه باشید تا از ویژگی های این باغ زیبا و تاریخی برای شما بگوییم.
باغ دلگشا باغی مربوط به دوره ساسانیان، صفویه و قاجار است که در شیراز جای گرفته‌است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۹۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ دلگشا یکی از باغ‌های تاریخی شیراز بوده و در ناحیه آرامگاه سعدی قرار دارد. پیشینه آبادانی و دیرینگی این باغ به دوران پیش از اسلام و زمان فرمانروایی ساسانیان می‌رسد.
باغ دلگشا در دوره تیمور گورکانی در اوج آبادانی بوده تا جایی که گفته شده تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی را به همین نام بنا کرد. این باغ در دوره صفویه نیز بسیار نامور بوده، به گونه‌ای که در نوشته‌ها و نقاشی‌های به جا مانده از جهانگردان اروپایی در آن دوران از نام باغ هم فراوان یاد شده‌است.
در فاصله دوره نادرشاه تا دودمان زندیه این باغ آسیب‌های فراوانی به خود دید و در زمان کریمخان زند باز آباد شد. در این باغ عمارت‌هایی مربوط به دوره قاجاریه دیده می‌شود.
باغ دلگشا در بخش شمال شرقی شهر شیراز در ضلع جنوبی تنگ آب خان و در دامنه کوهستان قرار دارد. این باغ در کنار قنات ماریز سعدی و در منطقه دژی به نام کهندژ جای گرفته است و فاصله آن تا آرامگاه سعدی چند گامی بیشتر نیست.در تصاویر به جا مانده از جهانگردان اروپایی به این باغ اشاره های فراوان شده است.
باغ دلگشا که هم اینک در اختیار شهرداری شیراز قرار دارد، از جمله تفرج گاه های شهروندان شیرازی در طول سال بشمار می رود و در ایامی نیز دانش آموزان و دانشجویان با حضور دراین محدوده زیبا و آرامش بخش، به مطالعه مشغول می شوند.
گشتی پیاده در باغی دلگشا
طول این باغ مستطیل شکل، در حال حاضر ۳۶۰ و عرض آن ۱۶۰ متر است و مساحتی در حدود ۵۷۰۰۰ مترمربع دارد و ظاهر آن آمیزه ای از باغ جهان‌نما و باغ ارم را در ذهن تداعی می‌کند. این باغ به سبک باغ‌های ایرانی ساخته شده است؛ شکل مستطیل، قرار گرفتن بنای اصلی در وسط باغ و محل تقاطع دو خیابان شمالی-جنوبی و شرقی-غربی باغ، همچنین جریان داشتن عنصر آب جزو ویژگی‌های معماری باغ ایرانی است که در دلگشا به چشم می‌خورد.
ورودی اصلی باغ از سمت جنوب است. هنگامی که پا به درون دلگشا می‌گذارید با حوض هشت ضلعی و فواره زیبایی روبرو می‌شوید که آب‌های جاری در جوی‌های اصلی و فرعی باغ، در نهایت به آن می‌ریزد. در ادامه، خیابان اصلی باغ شما را به مرکز راهنمایی می‌کند. در باغ‌های ایرانی معمولا چهار نهر به مرکز باغ متصل می شوند و باغ را به ۴ قسمت تقسیم می کنند و به این ترتیب الگوی چهارباغ شکل می‌گیرد. در وسط چهار خیابان اصلی، نهر آب دل‌انگیزی جریان دارد. آب زلال و خنک قنات گازاران سعدی که از روزگار گذشته تاکنون، باغ دلگشا و کشتزارهای اطراف را آبیاری کرده، در این جوی‌‌ها جاری است. دو طرف خیابان شمالی-جنوبی، درختان نخل و میوه به ویژه نارنج بر مسیر سایه انداخته‌اند. راه شما را به کلاه فرنگی می‌رساند که زمانی مکان زندگی ساکنان باغ بوده و امروز موزه در آن برپاست. مسیر تا دیوار شمال باغ ادامه دارد و در گذشته به باغچه‌ای منتهی می‌شده که امروز آن را بوستان طاووس می‌نامند و به دلیل خیابان‌کشی از بقیه باغ جدا افتاده است. دو سوی پیاده‌روی شرقی- غربی ردیفی از کاج‌های زیبا و بلند را خواهید دید. درهای فرعی دیگری نیز در گذر زمان برای باغ ساخته شده‌اند.
کوشک
از دیدنی‌ترین قسمت‌های این باغ ، کوشک است که از دوره زندیه به جای مانده. این عمارت در بخش جنوبی سه طبقه و بخش شمالی دو طبقه دارد، بنایی که به شیوه معماری کاخ‌های ساسانی بیشاپور، از یک تالار و چهار شاه نشین تشکیل شده. داخل کوشک با دیوارهای آینه کاری نقاشی‌های رنگ روغن و سقف‌هایی چوبی و گچ بری‌های گل و بته آراسته شده و دور تا دور آن هم اشعاری از شوریده شیرازی، شاعر قرن سیزدهم که در آرامگاه سعدی به خاک سپرده شده به خط نستعلیق بر روی گچ نوشته شده.
کلاه فرنگی دلگشا یک عاشقانه معماری
دلگشا علاوه بر منظر طبیعی زیبا، عمارتی تاریخی باز مانده از عهد ساسانیان نیز در خود دارد، عمارتی مشهور به کلاه فرنگی که یکی دو سال است با مرمت و بازسازی آن، امکان بازدید درونی آن برای گردشگران فراهم شده است.
موزه باغ دلگشا
عمارت باغ دلگشا در حال حاضر به موزه ای از اشیاء تاریخی و رادیوهای قدیمی اختصاص یافته است. در این موزه آثاری از در دوره های مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته شده است.
در این موزه قرآن مربوط به دوره سلجوقیان در معرض دید عموم گذاشته شده است که نگارش بر روی پوست آهو از ویژگی های منحصر به فرد آن است علاوه بر آن در موزه اشیاء قیمتی انواع مسکوکات، تمبر، کبریت و نقشه های ایران در دوره های مختلف تاریخی قبل از دوره هخامنشیان تا قاجاریه به نمایش گذاشته شده است.
موزه رادیو در باغ دلگشا
بخشی از این مکان به موزه رادیو اختصاص پیدا کرده و هم اکنون ۵۰ دستگاه رادیو در معرض نمایش عموم قرار گذاشته شده که هر کدام مربوط به ابتدای تولید رادیو در دوره های مختلف تاریخی است. یکی از رادیوهای منحصر به فردی که در این موزه وجود دارد رادیوی نفتی است که با نفت کار می کند و از ساختار مهندسی خاصی برخوردار است.
چه فصلی را برای سفر به باغ دلگشا انتخاب کنیم
پیش تر گفتیم که باغ دلگشا را به عطر و بوی بهارنارنج‌هایش می‌شناسند. بنابراین روشن است که بهترین زمان بازدید از دلگشا پایان فروردین تا میانه اردیبهشت است؛ یعنی فصل شکوفه کردن درختان نارنج.
بهار و تابستان: در این دو فصل سرسبزی و خنکی باغ شما را به وجد می‌آورد و اوقات دلنشینی را در میان نهرهای آب، فواره‌ها و درختان کهنسال سپری خواهید کرد.
پاییز و زمستان: در پاییز و زمستان که برگ درختان می‌ریزد منظره باغ کمی یکنواخت و تاحدی کسالت‌بار به نظر می‌رسد؛ اما در این فصل‌ها نیز کلاه فرنگی و موزه باغ دلگشا همچنان تماشایی هستند و می‌توانید ساعتی را برای بازدید از آنها اختصاص دهید.
مسیر دسترسی
آدرس : شیراز، شمال شرق شیراز، میدان هقت تنان ، چهارراه دلگشا . باغ دلگشا در شمال شرق شیراز و در ضلع جنوبی تنگ آب خان واقع شده است که چند قدمی بیشتر با آرامگاه سعدی فاصله ندارد و پیاده از آرامگاه در کمتر از ۵ دقیقه به آن خواهید رسید.
ویدئوی معرفی باغ دلگشا
منابع
۱ – باغ دلگشا شیراز، باغی به جا مانده از دوره ساسانی – کجارو
۲ – باغ دلگشا – ویکی پدیا
۳ – باغ دلگشا شیراز – تریپ یار
۴ – باغ دلگشای شیراز – کارناوال
۵ – معرفی جاذبه های گردشگری و آثار موزه باغ دلگشا در شیراز – نمناک
۶ – باغ دلگشا شیراز کجاست؟ – اسنپ تریپ
۷ – موزه دلگشا – باغ دلگشا – پی جو
