داد و ستد وایکینگ‌ها با سکه‌های ایرانی

یکی از ناشناخته‌ترین فصل‌های تاریخ اروپا در قرون قدیم و اوایل قرون وسطی، ارتباط میان اقوام اروپای شمالی و شرقی با سرزمین‌های اسلامی است.

اجداد وایکینگ‌ها به عنوان مردمی مهاجم که تقریباً تمام اروپا را عرصه تاخت و تاز خود قرار داده‌بودند، در ارتباط با سرزمین‌های اسلامی، با مدارای کامل رفتار می‌کردند.

هرچند که در قرن سوم و چهارم هجری، گزارش‌های متعددی از هجوم روس‌ها به سواحل جنوبی دریای خزر و به‌ویژه جزیره «آبسکون» وجود دارد، اما این ستیزه‌جویی‌ها، بیشتر حالت موقتی داشت و پس از مدتی جای خود را به روابط بازرگانی می‌داد.

طی یک قرن اخیر، در نواحی مختلف شمال روسیه و اسکاندیناوی، سکه‌های طلا و نقره متعددی یافته شده که متعلق به دولت ایرانی سامانی است. این سکه‌ها که ضرب بیشتر آن‌ها، مربوط به پیش از سال ۴۰۰ هـ. ق. (حدود هزار سال قبل) است، نشان می‌دهد مردان شمالی که در حال عبور از شیوه‌های اولیه مبادلات اقتصادی به شیوه جدید، یعنی استفاده از پول برای خرید کالا بودند، به‌دلیل نداشتن فناوری ضرب سکه و همچنین، فقدان حکومتی مقتدر که بتواند چنین مسئولیتی را برعهده بگیرد، به استفاده از سکه‌های خارجی در فعالیت‌های بازرگانی خود رو آوردند.

مخاصمه شدید اروپای مسیحی با مردان شمالی که عموماً افرادی چندان معتقد به کیش عیسوی نبودند، باعث شد که آن‌ها برای تجارت و انعقاد قرارداد‌های نظامی، به جهان اسلام رو بیاورند.

فرستادن احمد بن فضلان از سوی خلیفه، نزد سران این اقوام که گزارش سفر وی امروزه در دسترس ما قرار دارد، نشان‌دهنده جدی بودن این موضوع است. در همین زمان، سامانیان که به فکر گسترش حوزه قلمرو خود در خارج از جهان اسلام بودند، باب مراوده را با اقوام شمالی گشودند و به این ترتیب، روابط بازرگانی این دولت ایرانی با روس‌ها و اجداد وایکینگ‌ها گسترش یافت.

به‌تدریج سکه‌های سامانی در میان آن‌ها رایج و به این ترتیب، اقتصاد پولی آن‌ها به ضرّابخانه‌های بخارا و خراسان وابسته شد. این رویه تا پایان دوره اقتدار سامانیان ادامه داشت.

محمدعلی جمالزاده در کتاب ارزشمند «تاریخ روابط روس و ایران» که به همت بنیاد موقوفات افشار به طبع رسیده، به صورت مبسوط این موضوع را مورد توجه قرار داده و اسناد متعددی را برای اثبات آن ارائه کرده‌است.