۶. مترادف هاى نیروانه

اشتباه رایج در بررسى مفهومى چون نیروانه این است که بیش از حد بر معناى دقیق لغوى آن متمرکز شویم تا آن جا که تداعى هاى پهناورتر و قرینه متنى آن را فدا کنیم، و شمارى از مترادف هاى آن را که بارها در توصیف آن به کار برده مى شود به حساب نیاوریم. در یک متن تجربى عملى، به نیروانه به شکل «آزادى» یا «بیدارى»، «آرامش» یا «سعادت» اشاره مى شود. در هر مورد استلزام این است که ]نیروانه[ در مرتبه ممکنِ نهایى است. در این زمینه عموماً واژه هایى به کار برده مى شوند که دلالت بر امنیت یا مصونیّت کامل دارند، همچون واژه هایى که دلالت بر پایندگى، تغییرناپذیرى یا پایان نیافتگى دارند. این معانى اخیر با آن اصطلاحات کلى که در ادیان هندى براى توصیف برترین مقصد زندگى معنوى به کار برده مى شوند قرابت دارند. بسیارى از این گونه واژه ها مرتباً براى توصیف نیروانه به کار برده مى شوند. از این رو، نیروانه رهایى یا بى مرگ ]= انوشه[ است، اما مهم این است که این اصطلاح اشاره به چشانه اى است مستى آور که به خدایان انوشگى مى بخشد. این اصطلاح، در کاربرد بودایى، اشاره به وضعى دارد که در آن مرگ نیست، اگرچه به وضوح مقصود از آن این است که تداعى هاى مثبت اسطوره هندى را داشته باشد.