کریت و کبار ، قدیمی ترین سد قوسی جهان
آمار خبرهای مربوط به تخریب آثار باستانی همیشه نسبت به خبرهای خوش در حوزه میراث فرهنگی بیشتر است اما این‌بار آن‌طور که مسئولان می‌گویند «کریت» و «کبار» قدیمی‌ترین سدهای ایران، شرایط مناسبی دارند. با این مقاله از تاریخ ما همراه باشید تا درباره این دو سد مهم کشور بیشتر بدانید.
کریت، در سال بیش از دو هزار نفر بازدیدکننده دارد و کبار در آینده نزدیک ثبت جهانی می‌شود. قرار گرفتن ایران در کمربند خشک را می‌توان عاملی دانست که سبب شده در سایه آن، دانش ایرانیان در زمینه فناوری‌های مرتبط با نگهداری آب، از فناوری ساخت قنات تا دانش سد‌سازی نسبت به سایر ممالک بیشتر باشد. به‌طوری که اگر نگاهی به فهرست سدهای قدیمی جهان انداخته شود، نام دو سد ایرانی «کریت» و «کبار» که از نوع سدهای قوسی هستند در میان آنها به‌عنوان باریک‌ترین و قدیمی‌ترین سدهای جهان به چشم می‌خورد. «کریت» در طبس و «کبار» در قم، هر دو در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده‌اند.
تنها فکر کردن به این نکته که پیشینیان ما با کمترین امکانات سدهایی از جنس آجر، سنگ و ساروج ساخته‌اند که در مقابل زلزله‌های بزرگی همچون زلزله سال ۱۳۵۷ طبس سر خم نکرده‌اند و هنوز نیز جزء سدهای فعال کشور به شمار می‌روند، لزوم توجه و رسیدگی به وضعیت این دو سازه ارزشمند را چند برابر می‌کند. سدهایی که می‌توانند به مقاصد گردشگری در طبس و قم تبدیل شوند.
«کریت» سازه تاریخی خوش‌شانس
رسول بهبهانی، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری طبس با اعلام رضایت از شرایط کنونی سد «کریت» درباره آن به «فرهیختگان» گفت: «تا دوسال پیش این سد به دلیل بلاتکلیفی چندین ساله شرایط مناسبی نداشت، روی دیواره آن درختچه‌هایی سبز شده بود اما دو سال پیش با اعتباری ۳۰ میلیون تومانی، مواردی که ممکن بود به جداره سد آسیب وارد کند رفع و این سازه تاریخی بازسازی شد.»
او درباره فعال بودن سد کریت افزود: «در حال حاضر به دلیل ساخت یک سد جدید و مطابق با تکنولوژی روز، این سد در رده سدهای نیمه‌فعال جا می‌گیرد که به صورت محدود در دریاچه سد آب ذخیره می‌شود اما در شرایط فعلی به دلیل خشکسالی و کمبود آب دریاچه سد خالی است.»
بهبهانی با اشاره به اینکه کریت باریک‌ترین سد قوسی جهان بوده و به همین دلیل از مقاصد گردشگری منطقه به شمار می‌رود، بیان کرد: «با توجه به رایزنی‌های انجام شده و معرفی این سد، این سد از نظر تعداد بازدیدکنندگان شرایط مناسبی دارد و به‌طور میانگین در سال بین دو تا سه هزار نفر برای بازدید از این سازه تاریخی مراجعه می‌کنند. همچنین بازدید از این سد قدیمی رایگان بوده و هیچ هزینه‌ای بابت تهیه بلیت متوجه گردشگران نیست.»
کبار، جهانی می‌شود
علاوه‌بر کریت، سد کبار نیز یکی دیگر از سازه‌های آبی باقی مانده از استادکاران قدیمی با قدمت بیش از ۷۰۰ سال است. این سد در نزدیکی استان قم قرار دارد و آن‌طور که مدیرکل اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قم می‌گوید، این سازه که عنوان قدیمی‌ترین سد قوسی جهان را با خود یدک می‌کشد، این روزها پیچ و خم قرار گرفتن در فهرست ثبت جهانی یونسکو را طی می‌کند.
عیسی رضایی درباره این سد به «فرهیختگان» گفت: «سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور قصد انجام یک برنامه مطالعاتی روی سد کبار دارد تا پرونده آن را برای قرار گرفتن در فهرست جهانی یونسکو آماده کند، البته این مطالعات هنوز شروع نشده اما در آینده نزدیک آغاز می‌شود.»
او افزود: «از نظر استحکام و سایر موارد مربوط به استقامت سازه، این سد در شرایط مناسبی به سر می‌برد اما از نظر میزان آب پشت سد و آمار بازدیدکنندگان مشکلات فراوانی دارد. خشکسالی و قرار گرفتن سازه در نزدیکی یک رود فصلی سبب شده تا دریاچه سد خالی بماند و همچنین واقع شدن این سازه تاریخی در محلی که گردشگر زیادی به آنجا نمی‌رود، منجر به وضعیت نامطلوب آمار بازدیدکنندگان شده است.»
با توجه به اظهارات مسئولان، جای خوشحالی دارد که وضعیت دو بنای تاریخی مطلوب است، آمار بازدیدکنندگان سد کریت شرایط نسبتا مساعدی دارد و کبار نیز برای ثبت جهانی آماده می‌شود اما امید است این شرایط مطلوب حفظ شده و مانند آنچه بر سایر بناهای تاریخی، نظیر بافت تاریخی میبد رخ داد، پیش از ثبت جهانی تخریب نشود.
سد کریت
سد کریت در شهر طبس، استان خراسان جنوبی، با ارتفاع ۶۰ متر برای مدت ۵۵۰ سال بلندترین سد قوسی جهان به شمار می‌رفت. روایات مختلفی در خصوص قدمت این سد نقل شده که برخی آن را متعلق به دوره مغول یعنی با هزار سال قدمت و برخی متعلق به ۷۰۰ سال قبل می‌دانند. مصالح به کار رفته در ساخت این سد عمدتا از سنگ آهک، ساروج و خشت‌های کوچک‌تر بوده است. این سد با عرض تاج یک متر، هنوز هم عنوان نازکترین سد جهان را با خود دارد و در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
سد کبار
سد کبار، در جنوب قم به دلیل داشتن ساختمانی قوسی‌شکل، از جمله مهم‌ترین سدهای قدیمی ایران و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان به شمار می‌رود. که در سال ۱۳۷۹، در فهرست آثار ملی کشور با شماره ۳۰۳۳ به ثبت رسیده‌است. این سد متعلق به دوره ایلخانی و قرن هفتم و هشتم هجری قمری است که روی رودخانه کبار ساخته شده و در دوره‌های مختلف از جمله دوره صفوی تعمیر شده و مورد بازسازی قرار گرفته است. اما عده‌ای عمر هزار ساله برای آن متصور هستند.
ویدئوی معرفی سد کریت
نویسنده : ریحانه جاویدی
بارندگی در شهرستان خنج حداقل است دولتی ها باید احداث بند یا سد یا آب انبار یا هر چیز دیگری که نام آن را می گذارید را به حداکثر برسانند نبایستی بگذارند قطره ای از آب باران از شهرستان خارج شود در مرزهای ورودی شهرستان بایستی بند یا سد یا آب انبار یا هر چیز دیگری که نام آن را می گذارید احداث نمایند در مرزهای خروجی شهرستان دولتی ها باید بند یا سد یا آب انبار یا هر چیز دیگری که نام آن را می گذارید احداث نمایند در تنگه بیدزرد که بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج قرار دارد دولتی ها باید بند یا سد یا آب انبار یا هر چیز دیگری که نام آن را می گذارید احداث نمایند اینجانب از کودکی آرزو داشته ام تا بند یا سد یا هرچیز دیگری که نام آن را می گذارید را در تنگه بیدزرد که در بالادست روستای ابوالفضل (ع) دهستان چاه طوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس قرار دارد را احداث نمایم
حرف اینجانب از تاریخ ۱۳۷۰/۱۲/۲۲ تا تاریخ ۱۳۷۶/۰۷/۳۰ که کارمند اداره آب و فاضلاب شهری بخش خنج بوده ام از تاریخ ۱۳۷۶/۰۸/۰۱ که کارمند شرکت آب و فاضلاب شهری کلان شهر شیراز شده ام یا اکنون که کارمند امور آب و فاضلاب شهری شهر صدرا می باشم یا در آینده که دوست دارم تا کارمند امور آب و فاضلاب شهری شهرستان خنج باشم آرزویم پیگیری احداث تصفیه خانه فاضلاب شهری برای شهرهای خنج و فیشور بوده و می باشد آرزویم پیگیری احداث تصفیه خانه فاضلاب روستایی برای روستاهای واقع دراطراف دریاچه کفه خنج بوده و می باشد چون با آب مناسبی که از تصفیه فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف دریاچه کفه خنج به دست می آید می توان و می شود کمربند سبزی را به طول ۱۸ کیلومتر و عرض ۸ کیلومتری در اطراف مساحت ۱۳۰ کیلومتری اطراف دریاجه کفه خنج احداث کرد و شهر خنج را به مقصد فصل های پائیزی و زمستانی مسافران از سراسر کشور و فصل های بهار و تابستان پرمحصول تبدیل کرد.
امام علی (ع) می فرمایند : کسی که آب و خاک یعنی نیروی طبیعی دارد و نیروی انسانی خود را برای بهره برداری به کار نمی بندد و با فقر و گدایی می گذراند نفرین و لعنت بر او باد.
اینجانب از علاقه مندان به مطالعه احداث کانال سراسری برای کشتی رانی از دریای عمان یا خلیج فارس در جنوب کشور ایران تا دریاچه بزرگ خزر در شمال کشور ایران هستم. این پروژه خیلی بزرگی برای کشور بزرگ ایران است اما هنوز مسئولین جمهوری اسلامی ایران به این بزرگی نرسیده اند و تا زمانی که فکر غارت کشور ایران و بردن پول ها یش به خارج از کشور ایران ریشه کن نشود این طرح انجام نخواهد پذیرفت چون همه بهانه های واهی مخالفان دولتی ایرانی و خصوصی ایرانی در راستای استمرار و ادامه این وضعیت است.
در زمان دفاع مقدس اگر کارمندان دولت به خط مقدم جبهه جنگ می رفتند برایشان در محل کارشان مشکلی درست نمی شد. اگر در زمان صلح کارمندان دولت بخواهند برای محرومیت زدایی به روستای بارگدان دهستان … بخش … شهرستان … استان سیستان و بلوچستان بروند برای کارشان در محل کارشان چه اتفاقی می افتد؟
دو نوع زمین خوار در کشور ایران وجود دارد ۱- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به کارکنان (الف – اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان … ب – اداره اجازه برداشت آب از زیر زمین در شهرستان … پ – اداره واگذاری زمین برای توسعه کشاورزی در شهرستان … ت – اداره ثبت اسناد املاک در شهرستان … بپردازد یا بپردازند ۲- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به الف – اداره شهرسازی شهرستان … ب – اداره روستا سازی شهرستان … پ – اداره ثبت اسناد املاک شهرستان …بپردازد یا بپردازند این شخص یا اشخاص از طرف مراجع مربوطه به عنوان زمین خوار به اداره دادگستری شهرستان … معرفی می شوند تا درس عبرتی شوند برای ملت بزرگ ایران
به تعدادی اصله نهال درخت آرگان برای کاشت آزمایشی در روستای ابوالفضل دهستان چاطوس بخش محمله شهرستان خنج استان فارس نیاز دارم.