گوردختر؛ آرامگاه جد کوروش بزرگ
این بنا آرامگاه چیش پش، متعلق به جد کوروش بزرگ هخامنشی است.یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری شهرستان دشتستان بنای گور دختر در استان بوشهر است که قدمت آن نیز به دوره هخامنشیان برمیگردد. این بنای تمام سنگی در محلی به نام دشت «پشت پر» واقع شده است.
این آرامگاه متعلق به جد کوروش بزرگ هخامنشی، چیش پش است. باستان شناسان تایید کرده اند که این اثر متعلق به دوره هخامنشیان در سال ۶۰۰ پیش از میلاد است. این آرامگاه حدود صد سال قبل از کوروش بزرگ بنا شده که شبیه آرامگاه کوروش بزرگ اما در اندازه کوچکتر است و دارای سقفی شبیه آرامگاه کوروش بزرگ است.
در سال ۱۳۷۶ گور دختر با شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
یکی از قدیمی ترین آثار معماری شهرستان دشتستان بنای گور دختر در استان بوشهر است که قدمت آن به دوره هخامنشیان برمیگردد. این بنای تمام سنگی در محلی به نام دشت «پشت پر» واقع شده است.
در میانه دشت پشت پر بنایی تمام سنگی وجود دارد که در میان مردم محل به گوردختر شهرت یافته است. دلیل اینکه چرا این بنا به گوردختر معروف و خوانده میشود، هنوز به درستی معلوم نیست. بسیاری از مردم بر این باورند که این بنا آرامگاه دختر کورش، بنیانگذار سلسله هخامنشیان است. در حالی که این گفته صحت ندارد، زیرا کوروش بزرگ هخامنشی حدود یک قرن بعد از قدمت این بنا متولد شده و روی کار آمده است.
اولین بار گوردختر به وسیله «لویی واندنبرگ» باستانشناس شهیر بلژیکی در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف شد. گوردختر که قدمتش به قرن هفتم یا ششم قبل از میلاد می رسد، از ۲۴ قطعه سنگ بزرگ تشکیل شده است که در سنگها سوراخ هایی تعبیه شده و سنگها با بست های آهنی به هم وصل شده اند.
هیچ گونه سنگ نبشته یا سنگ نگاره ای بر روی این بنا دیده نشده است، اما شباهت بسیار آن به آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد و همچنین شیوه ی معماری و به ویژه تراش سنگ های این آرامگاه سراسر سنگی به روشنی گویای این است که این اثر یک بنای هخامنشی است. شباهت این آرامگاه به آرامگاه کوروش بزرگ به اندازه ای است که هر بیننده ای در نخستین نگاه، به یاد آرامگاه کوروش بزرگ می افتد.
مشخصات معماری
کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و بوسیله بست های دم چلچله ای به یکدیگر متصل شده اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه های ساخته شده توسط معماران هخامنشی هیچگونه ملاتی به کار نرفته است. بر بالای این مقبره قسمتی فرو رفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالاً جایگاه قرار گرفتن کتیبه ای مربوط به آن بوده است. ارتفاع واقعی بنا چهار و نیم متر است.
برای ورود به داخل این آرامگاه باید از ورودی آن که با ابعاد ۹۰ ×۶۷ سانتیمتر است، به طور خمیده گذشت و به داخل اتاق اصلی رفت. در انتهای اتاق و در کف آن، چسبیده به ضلع جنوبی یک گودی بیضی شکل در کف سنگ کنده شده که معلوم نیست به چه منظوری حجاری و تعبیه شده است. به وسیله دو تخته سنگ بزرگ سقف آرامگاه پوشیده شده و بر بالای سقف سنگ دیگری به شکل نیمه استوانه که درون آن خالی است، قرار دارد و به طرز بسیار جالب و معماری خاصی حجاری و قرار داده شده است و در دو سر آرامگاه و در قسمت فوقانی بام دو تخته سنگ بزرگ به شکل مثلث قرار دارد. پروفسور «واندنبرگ» عقیده دارد که گوردختر مقبره «چیش پش» دوم (۶۴۰ ـ ۶۷۵ ق.م) یکی از اجداد کورش سوم (موسس سلسله هخامنشیان) است. از آنجایی که گوردختر شبیه آرامگاه کورش است، گفته می شود آرامگاه کورش در پاسارگاد به تقلید از آرامگاه یکی از اجداد او یعنی «چیش پش» ساخته شده است. همچنین آرامگاه کورش که حدود یک قرن و نیم بعد از آرامگاه «چیش پش» ساخته شده، از لحاظ تکنیک و ابعاد بزرگ تر و پیشرفته تر از آن است و این خود بهترین دلیل بر قدیمی تر بودن آرامگاه گوردختر است.
مسیر دسترسی:
گور دختر در دشت «میانکوهی پشت پَر» در تنگ ارم در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر و در جاده برازجان–کازرون قرار دارد.
برای رسیدن به این دشت «پُشت پَر» و دیدن گوردختر باید با خودرو از برازجان مرکز دشتستان حرکت کرد و پس از عبور از شهر «دالکی» در جاده برازجان ـ شیراز به محل پل «نمازگاه» رسید و در انتهای این پل وارد جاده ای فرعی شد. بعد از ورود به جاده فرعی باید از راهی پرپیچ و خم و کوهستانی گذشت و روستاهای «تنگِ دَرکش» و «رود فاریاب» را نیز پشت سر گذاشت و به شهر «تنگ ارم» مرکز بخش زیبای «ارم» دشتستان رسید.
در فاصله ۲ کیلومتری جنوب تنگ ارم نیز جاده ای آسفالته از راه اصلی جدا می شود که باید وارد این جاده فرعی شد و به راه خود ادامه داد و بعد از عبور از روستاهای «آقا میراحمد» و «کفتارو» به گردنه ای طولانی به نام «گردنه تخته» می رسیم که با سر بالایی ها و شیب های تند خود به جانب دشت پشت پر کشیده شده است. تا قبل از سال ۱۳۵۷ دشت پشت پر خالی از سکنه یکجانشین بود و آبادی در آن وجود نداشت، اما از بعد از انقلاب اسلامی و طی سال ها عشایر مورد نظر در این دشت یکجانشین شده و با خانه سازی روستای بزرگی را به وجود آورده اند.
یادگاری نویسی روی بنا و ساخت و ساز خانه های روستایی در حریم درجه یک وضعیت و شکل اسفباری به این محوطه تاریخی داده است.اولین دست‌اندازی توسط اداره برق منطقه‌ای استان با نصب تیرک چراغ برق در فاصلهٔ چهار متری آن صورت گرفت. در سال ۱۳۹۱ گزارش شد در داخل این بنا مرغ و خروس و گوسفند نگهداری می شود.
