خط ما پارسی است یا عربی!؟

دکتر علی نیکویی
ali.nikoei1981@gmail.com

نخستین ابهامی که درباره عربی بودن خط ما بر اندیشه¬ی کنجگاوان می¬گذرد، که چگونه ایرانیان در کشور پهناور خود ، چندین گونه خط و گویش بومی داشته¬اند، یکباره خطی از بیابان¬های تفته و میان قبائل فاقد مدنیت ، وام گرفته و به جای خط کهن خود به کاربرده¬اند ؟
اعراب خطی را که درباره¬اش سخن می¬گوییم کوفی می¬نامند و برای نخستین بار در حیره و کوفه در میان-رودان با خط آشنا شده و آنرا کوفی نامیدند. زیرا تا پیش از آن با خط آشنا نبودند و به گفته استاد رکن¬الدین همایون فرّخ، اعراب خط نداشته¬اند و خطی که از حمیر و انبار به حجاز رفته و در زمان ظهور اسلام انتشار یافته¬، خط عربی نیست بلکه یکی از متداول ترین خطوط ایرانی بوده که با دگرگونی هایی برای نوشتن زبان عربی بکار رفته است؛ تغییرشکل الفبای ایرانی به صورت کنونی پس از اسلام روی داد، تا فراگیری آن برای نو آموزان عرب آسان باشد. حیره سرزمینی بود در کرانه¬ی فرات در عراق فعلی و مردمان این شهر مهاجرین عرب بنام لخمیان بودند که درآن دیار فرود آمده و شهر حیره را بنا نهادند. حاکمان حیره دست نشاندگان شاهنشاهی ساسانی و تابع ایران بودند در آن روزگار برای آسان شدن امور میان حیره و دربار ایران ، دبیران ایرانی برآن شدند تا الفبای خط پارسی¬میانه-پهلوی را اندکی دگرگون ساخته و با افزودن هشت واژه « ث ح ط ظ ص ض ع ق » شمار واژه¬های آن را به ۳۲ رسانده و بدین گونه زبان اعراب حیره را که نبتی– عربی بود با این خط ِ تکامل یافته¬ی ایرانی بنگارند. واژه¬ی « ط » دسته دار در پهلوی اشکانی دیده می شود ولی در پهلوی ساسانی جای خود را به « ت » دونقطه داده است.
در نتیجه الفبایی که امروز عربی خوانده میشود خطی برگرفته از خط های کهن ایرانی است که از فرگشت خط ایرانی کهن به ایرانی هخامنشی ـ اشکانی و ساسانی پدیدار شده و سرانجام خط دبیرۀ پارسی امروزی از آن پدید آمد.
حال اگراین خط عربی بوده ؟ در عربستان اختراع و استفاده می¬شد ؟
۱ـ چرا قرآن را با آن به نگارش در نیاوردند؟ چرا ایشان تا هنگام خلافت عثمان به گردآوری قرآن نپرداختند؟ و تنها پس از تهاجم به ایران و آشنایی با خط ، آکادمیسین¬های ایرانی درحیره به تدوین آن همت گماردند؟
۲- اگراین خط از دیرباز در استان حجاز و کاروانشهر مکه کاربُرد داشته ، پس نشانه¬هایش کجاست که تاکنون نوشته¬ای از آن که مربوط به پیش از خلافت عثمان و ظهور اسلام باشد، به¬روی تکه¬ای سنگ، دیوار، لوح¬گلی یا چرم یافت نشده است؟
۳- مهمتر از همه ، خط ، میان مردمی پدید می¬آید که نیاز و ضرورت آن را حس کنند و بستر کارگیری آن در فرهنگ خود داشته باشند . اعراب نه از زمینه¬های پیدایش خط برخوردار بودند و نه به آن نیاز داشتند.
کلمه¬ی خط برگرفته از واژۀ ایرانی کهن«کت» است که به زبان اعراب راه یافت و سپس درسده¬های میانه به دست تحصیل کردگان پارسی به ابزار نوشتن درآمده و بر پایه¬ای که سیبویه – دبیر ایرانی گذارده بود ، صرف شد.
ایرانیان ، نقش مهمی در تکامل خط نوشتاری قرآن و خط عربی داشته¬اند.بر خلاف تصّور بسیاری، که ما خط کنونی را از عرب‌ها وام گرفته‌ایم کاملا اشتباه است، خط فارسی بعد از اسلام نوع تکامل یافته از خط در زمان اشکانیان و ساسانیان یعنی پهلوی و اوستایی بود. این خط که در سده¬های پیش وارد عربستان شده و با زبان عربی تطبیق داده شده بود، بار دیگر پس از تهاجم اعراب وارد ایران شد و ایرانیان در تکامل و در تبدیل آن به هنر خوشنویسی نقش عمده‌¬ای داشته‌¬اند. ایجاد نقطه و اِعراب در خط عربی را به‌ فردی بنام ابو اسعد دؤلی الفارس و در قرن اول هجری نسبت داده¬اند که برای درست خواندن قرآن توسط غیر عرب ‌زبانان از جمله ایرانیان ابداع کرد. ایرانیان بر اساس نیاز زبانی، الفبای فارسی را قرن¬ها پیش پدید آورده بودند از سده سوم هجری به علت نامه‌ نگاری‌های دیوانی ، خط‌ های مانوی و پهلوی ، جای خود را به الفبای فارسی دادند.
از ریشۀ فارسی الفبای کنونی موسوم به عربی ، می¬توان به تشابه عجیب خط اوستایی و کوفی پی¬برد و در صدر اسلام در زبان عربی از نقطه استفاده نمی¬شد که ما آنرا باب کردیم. ناگفته نماند که پیدایش خط نیاز به بستری برای رشد و تکامل دارد که اقلیم عربستان عناصر آن را در اختیار اهالی شبه جزیره قرار نمی¬داد . به گزارش تاریخ نگاران نامدار در سراسر شبه جزیره عربی حدود پانزده نفر سواد نوشتن در حد میرزا بنویس در امور حمل و نقل کالا داشتند که با این بضاعت اندک توانایی ابداع خط در اختیار آن¬ها نبود. در حالی که این خط در امپراتوری ایران در اداره¬ی امور در زمان اشکانیان و ساسانیان حدود هزار سال مورد استفاده و فرصت تکامل داشته است…

عضویت
اطلاع از
guest

8 نظرات
پرامتیازترین
جدیدترین قدیمی‌ترین
بازخورد درون خطی
دیدن تمامی دیدگاه ها
احمد

با سلام و ادی خدمت دست اندرکاران محترم سایت.
تقضایی که از شما دارم که بنظرم از جنبۀ علمی نیز تقاضای بجایی است، لطفا مقالات و مطالب خود را مستند به منابع مربوطه بکنید تا علاوه بر وزن مطالب شما، مستند و علمی بودن آن نیز احراز بشه و محل مناقشه نباشه!
با تشکر و سپاس فراوان

ماهان
امتیاز :
     

اگر یکم کتاب‌های معتبر مطالعه کرده باشید متوجه می‌شید که این مقاله تناقضی با اون کتاب‌های معتبر نداره. پیشنهاد میدم ابتدای کتاب دو قرن سکوت که به در اون ابتدا به وقایع پیش از حمله اعراب اشاره کرده رو مطالعه کنید و متوجه ارتباط این مقاله با اون کتاب می‌شید.

سپیده

خط پهلوی از آرامی گرفته شده، خط اوستایی تکامل یافته خط پهلوی هست
خط مانوی از سغدی، سغدی از سریانی و خود سریانی از آرامی گرفته شده
خط نبطی از خط آرامی گرفته شده و عربها خط عربی رو از نبطیان گرفتن
قبل از فتح ایران هم قرآن کتابت شده با خط کوفی که همون خطی بود که از نبطیان گرفتن
بعدا در زمان حجاج بن یوسف خط کوفی توسعه داده شد
و ایرانیان این خط توسعه داده شده در زمان خجاج رو گرفتن و استفاده کردن

کوروش کبیر و داریوش کبیر بهترین آدم ها هستند

ایران اختراش کرد چون ما ( گ ژ پ چ ) داریم و عرب ها ندارند در نتیجه آن ها با دیدن خط ما حروفی که داشتن برداشتن اگه اونا اختراش کردند چطور ( گ ژ پ چ ) که در زبانشان نبود را اختراع کردند

عباس

سلام. لطفا در بیان مطالب منابع رو هم بنویسید. من احساس می کنم برخی از مطالب این کانال رنگ و بوی ناسیونالیستی پارسی دارد. منابع ذکر شود پذیرش مطالب بدون عذر و بهانه خواهد بود. سپاسگذارم

کوروش کبیر و داریوش کبیر بهترین آدم ها هستند

سلمان فارسی به اونا یاد داد

ARIAN

این الفبا مال ایرانه سندشم خود قرآنه اگه قرآنو خونده باشین میبینید ۲ آیه در باره موضوعی توضیح میده دو آیه ی بعدی هم درباره موضوع دیگری توضیح میده چون در اون زمان عربا الفبا نداشتند مجبورا کلمه هارو حفظ میکردند و به اونا میگفتند حافظ بعد فتح ایران عثی جون دستور نوشتن قرآنو با الفبای ایرانی داده

آرش

سلام مطلب شما اشتباه کتابت قرآن از زمان پیامبر یعنی قبل از فتح خاک ایران نوشته شد البته اینو قبول دارم این خط مختص اعراب نیست