اشکانیان و پهلوانان حماسی ایران

با آنکه از اشکانیان در داستان‌های حماسی ایرانیان، از جمله در شاهنامه، کمتر نام برده شده است اما بسیاری از داستان‌های شاهنامه یادآور دوران اشکانیان هستند.

چنین می‌نماید که تاریخ و تشکیلات دوران اشکانی نفوذ شدیدی ‌در داستان‌های حماسی و قهرمانی ایرانیان گذاشت به طوری که عده زیادی از پهلوانان حماسی مانند قارن، گودرز، گیو، بیژن، زراسب، پلاشان، فرهاد، اشکش یادآور ملوک الطوایف پارت‌ها می‌باشند. علاوه بر این موضوع، نام‌های برخی از این پهلوانان بر روی اشخاص و پادشاهان اشکانی دیده می‌شود. حتی رستم در شاهنامه هم شاید بی ارتباط با دلاوری‌های زمان اشکانیان نباشد.

دکتر ذبیح الله صفا با اشاره به مواردی که از آنها یاد شد، چنین نوشته است:

با آنکه جانشینان حکومت اشکانی یعنی ساسانیان با شدت فراوان از احیا ذکر و آثار شاهان اشکانی جلوگیری می‌کردند با این حال یاد سلاطین جنگاور و میهن دوست اشکانی که در نگاهبانی ایران و رهانیدن آن از مخاطرات فراوان زحمات بسیاری محتمل شدند، از خاطر ایرانیان محو نشد و به بهترین نحوی در داستان‌های ملی ما باقی ماند (صفا، ۱۳۷۶: ۳۶).

اشکانیان با شکست سلوکیان بار دیگر استقلال را به ایران برگرداندند و با مقاوت در برابر حکومت روم، فتوحات آنها را متوقف ساختند. اشکانیان مقابله‌های سختی هم در برابر سکاها و دیگر اقوام بیابانگردی که گهگاه به خاک ایران یورش می‌بردند داشتند. این موارد همه و همه باعث می‌شد که یاد و خاطره آنها در قالب داستان‌های حماسی پهلوانان ایرانی باقی بماند.