وقایع عصر حجر در ایران

انسان ها از اواخر دوران پارینه سنگی قدیم یعنی از حدود ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰۰۰ سال قبل در فلات ایران ساکن شده اند. شواهد حضور انسان در این دوران با انجام کشفیاتی در غار دربندرشی گیلان به دست آمده که تاریخ سکونت در ایران را به ۲۰۰۰۰۰ سال قبل می رساند. انسان‌های اواخر دوره پارینه ‌سنگی قدیم از این غار برای اقامت کوتاه‌ مدت و از سنگ‌ های آذرین و چخماق نیز برای ساخت ابزارهایی سنگی هم چون خراشنده و درفش استفاده می نمودند. غارهای انتخابی افراد پارینه سنگی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار سال پیش، دارای درب ورودی خاصی بود که روی به سمت مشرق داشت تا هم از گرمای آفتاب بهره مند شوند و هم در فصل زمستان از نفوذ آثار یخبندان به داخل غار جلوگیری کنند.

البته نشانه هایی که از حضور انسان در فلات ایران در دوره پارینه سنگی میانه وجود دارد مربوط به چند غار و پناه گاه صخره ای، بیشتر در کوه های زاگرس در غرب ایران است. این دوره با عصر موستری (دوره صنایع ساخت ابزار سنگی در ۱۰۰۰۰۰ سال قبل از میلاد) هم زمان می باشد. سطح اقتصادی و اجتماعی مرتبط با صنعت موستری نسبتاً کوچک است به طوری که در این دوران انسان های ساکن ایران با سفر از جایی به جایی دیگر به شکار می پرداختند و به صورت گروهی برای جمع آوری غذا حرکت می کردند. به دنبال عصر موستری صنعت سنگ چخماق پالئوتیک جدیدتر به وجود می آید که ممکن است از ۳۶۰۰۰ قبل از میلاد شروع شده باشد.

عصر نوسنگی (یا دوره ی روستای اولیه) با رشد کشاورزی و آب یاری همراه است چرا که در این دوره دما و بارندگی برای کشاورزی مناسب می گردد. عصر نوسنگی در ایران از حدود ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شد و حدود ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد به پایان رسید. رشد سکونت گاه های کوچک با ۵۰ – ۱۰۰ نفر ساکن در آن ها، از مشخصه های این دوره در ایران می باشد. این افراد در خانه های ساخته شده از آجر نپخته، چادر و یا سرپناه هایی از علف زندگی می کردند. اما در این میان، برای شناخت تفاوت طبقات، شکل معابد و دیگر سازه های خاص آن زمان، حفاری های بیشتری مورد نیاز است.

زمان شروع استفاده از سفال در دوره نوسنگی اولیه (۸۰۰۰ – ۷۳۰۰ قبل از میلاد) بوده که از خاک رس برای ساخت آن بهره می جستند و این در نتیجه ی آشنا شدن آن ها با کشاورزی و توسعه ی روستاها می باشد. جنس ابزارهای دوره نوسنگی بیش تر از سنگ چخماق، چوب و یا بافت های گیاهی است.
علاوه بر آن، اشکالی از گوسفند، گاو، سگ، خوک و انسان ها از جنس خاک رس هم کشف شده اند. دست بندها و آویزها هم اغلب به وسیله ساکنان روستاها مورد استفاده قرار می گرفته. در این دوران ابزاری برای برداشت محصولات کشاورزی، قصابی، چرم کاری و دیگر چیزها از سنگ چخماق ساخته شد. در حالی که سنگ های آسیاب، هاون و دسته هاون از سنگ آهک تهیه می گردید. مس خالص بومی فلات مرکزی ایران هم برای ساخت مهره و سنجاق به صورت چکش کاری، مورد استفاده قرار می گرفت.