منتوهوتپ (حدود ۲۰۵۰ پیش از میلاد مسیح)

در سال ۲۳۰۰ پیش از میلاد مسیح امپراطوری باستانی مصر نه به وسیلۀ دشمنان برون مرزی، بلکه به خاطر ضعف و بروز مشکلات داخلی محکوم به تلاشی و تجزیه شد. سقوط جامعۀ مصر ناشی از بحران ها و پریشانی عمیق اقتصادی، وجود نداشتن قانون و بالطبع حاکمیت ناامنی و بی قانونی برجامعه، انحطاط هنر و فرهنگ از تبعات این تلاشی و تجزیه به شمار آمده اند.

دو مرکز حکومتی که در واقع با یکدیگر در رقابت به سر می برده اند، یکی در تب واقع در مصر علیا و محدودۀ هراکلئوپولیس[۱] (در جنوب فایوم) واقع در بخش شمالی و دیگری در ممفیس واقع در مصر سفلا، به وجود آمدند و هر کدام از این مراکز به زعم خودشان پاسدار فرهنگ و هنر مصر بودند و می کوشیدند تا ریشۀ فرهنگ و هنر و نظام اجتماعی مورد نظر خود را در مرکز خویش تقویت نمایند.

زمام دارن سلسلۀ هراکلئوپولیس همت خود را مصروف آن نمودند تا اقوام بدوی سامی که به ناحیۀ دلتای نیل نفوذ کرده و در آنجا اسکان یافته و مستقر شده بودند، بیرون رانده و منطقۀ خود را از وجود آنها پاک کنند. ضعف های زیادی هنوز وجود داشت و در هر دو بخش مصر کاملاً این نقیصه مشهود بود، از جمله هنر مصریان در بخش جنوبی به زوال و انحطاط گرایید. سرانجام حدود سال ۲۱۳۰ پیش از میلاد مسیح جهش تازه ای به وجود آمد که از نظر سیاسی موجب شد که سران حکومت های محلی در مصر علیا متحد شده و سلسله یازدهم را به مرکزیت تب تأسیس کنند.

منتوهوتپ که در این زمان سلطان بخش علیای مصر بود، طی نبردی پیروزمندانه توانست بر بخش شمالی مصر غلبه کند و بخش جنوبی را به پایتختی ممفیس به قلمرو خود ضمیمه نماید و به این ترتیب در سال ۲۰۴۰ پیش از میلاد مسیح سلسلۀ یازدهم به پایتختی تب و آغاز دورۀ زمام داری امپراطوری میانۀ مصر را اعلام نماید. به دنبال این موفقیت چشمگیر و بی سابقه، منتوهوتپ توانست علیه نوبی ها، لیبیایی ها، آسیایی ها در منطقۀ سینا با موفقیت بجنگد.

هنر مصریان در این دوره  شکل ابتدایی داشته و نشانی از تحول و پیشرفت در آن دیده نمی شود. مهمترین یادمان آن روزگار مقبرۀ فرعون به صورت گور معبد[۲] در دیرالبحری در جوار تب – لوکسور است. عنصر سیاست در این زمان ناآرام و خودکامه و در عین حال موفق و اقتصاد و تجارت تحول یافته و مناسبات بازرگانی از طریق دریای سرخ و با اتیوپی وسواحل سومالی، همانند عصر مِنس رونق و رواج داشت.

در تاریخ مصر باستان منتوهوتپ دومین وحدت دهنده مصر به شمار آمده و آیین های بزرگداشت این فرعون تا دورۀ روی کار آمدن امپراطوری جدید با احترام برگزار و گرامی داشته می شده است[۳].

.[۱]   Herakleopolis

[۲]. (گور معبد، معبد مردگان)   Totentempel

منبع : کتاب تاریخ مصر باستان

نویسنده : دکتر اردشیر خدادادیان

نشر الکترونیکی سایت تاریخ ما