نساجی در ایران باستان
پارچه در سراسر تاریخ ایران از ارزش ویژه ای برخوردار بوده است . چرا که از سویی پارچه های فاخر معرف تشخص و از سویی دیگر از کالاهای اصلی تجارت ایرانیان محسوب می شد . از ویژگی های منسوجات ایرانی رنگ های تند و براق , طراحی ویژه و بافت عالی ان بوده است .
لباس های فاخر ایرانیان باستان همیشه در تاریخ به چشم میخورد . انجایی که یونانیان و رومیان دامن , هندیان ردای پنبه , عرب ها پیراهن بلند کمر دار , حبشیان پوششی از پوست پلنگ و شیر . ولی ایرانیان با نیم تنه و شلوار قلاب دوزی شده در زیر جوشن مشبک با جامه ای سراسر مزین به طلا به جنگ می رفتند .
نقوش و تزیینات خاص و قلاب دوزی ها و ظرافت بی نظیر و استفاده از رنگ های زیبا معرف ویژگی هنر نساجی هخامنشی بوده است . احتمالا اولین پارچه های ابریشمی توسط پارتیان تولید شده و ایرانیان در سده دوم تا سوم میلادی به راز پرورش ابریشم چینی ها دست یافتند .
شاپور دوم پس از فتوحاتش در سوریا، صنعتگران آنجا را برای ایجاد کارخانه هایی در خوزستان ، ایوان کرخه ، گندی شاپور و شوشتر به ایران آورد. پیشرفت ابریشم بافی و منسوجات نقش دار در دوره ساسانی به حد اعلا رسیده بود و نقوش ایرانی را در بافته های مصر ، پارچه های واتیکان و حتی نقوش ژاپنی می توان دید.
پس از ورود اسلام تولید پارچه با همان کیفیت ادامه یافت به طوری که پارچه بافی شوشتر شهرت جهانی داشت. در فسا پارچه پرده ای از ابریشم با حاشیه های ویژه به صورت اختصاصی برای امرای وقت بافته می شد.
در دوره سامانی بخارا به بازار جهانی تجارت پارچه ابریشمی مبدل شده بود. در دوره مغول همه چیز به نابودی کشیده شد اما در زمان تیموریان و صفویان کارگاه های پارچه بافی از نو احیا شدند.
در زمان شاه عباس پرورش ابریشم در مازندران رواج داشت و ابریشم خام در انجا به روسیه و اروپا صادر می شد . در همین زمان بود که نقوش مینیاتور بر پارچه های نفیس و مخمل نقش بستند .
پس از نادرشاه صنایع بافندگی از بین رفتند و پرورش کرم ابریشم مازندران با سابقه ۱۴۰۰ ساله اش تقریبا از بین رفت . در زمان قاجار و با برگشت امنیت صنایع ابریشم بافی و پارچه های نخی مجددا رواج یافت ولی بعدها با تولید انبوه و قیمت کم پارچه های نخی اروپا و ورود به ایران صنایع پارچه بافی ایران رو به رکود گذاشت .
منبع :
کتاب اشنایی با میراث فرهنگی , هنرهای سنتی و صنایع دستی نوشته شده توسط ارژنگ ربیعی
