آبّا و آپسو خدایان باستان خاورمیانه
آبّا /abba/
الف)الهه بابلی و احتمالاً با اصل و نسب آموزی. نام او در متونی از ماری mari ذکرشده است و تعدادی از مردم در آنجا، دارای نام او هستند. در طی دوره بابل کهن، این الهه، پرستشگاهی در ایسین isin داشت. شخصیت و جنبه‌های الهی او ناشناخته است.
ب)در اسطوره سومری انکی enki و نین خورساگ ninhureag، آباخدایی است که به‌وسیله نین _خورساگ آفریده‌شده است.
اِنکی (Enki) خدای سومر باستان
آپسو/apsu/
از کلمه‌ی سومری آبزو absu، که دلالت بر«اقیانوس آب شیرین» یا آب زیرزمینی دارد. همچنین به‌طورکلی سرزمین باتلاقی جنوبی بین‌النهرین است. در این ناحیه که به‌ندرت باران می‌بارد و جزایر پر از نیزار باعث پرورش پرندگان وحشی بی‌شمار می‌شود، باتلاق‌های حاصلخیز را منبع وفور می‌دانستند مطابق یک عبارت اسطوره‌شناسی، آپسو، سطح زمین را به یک عمق آبی کشاند.
چندین متن ادبی حاکی از نیروی آفرینش ، سرزمین پر از گل‌ولای مرطوب آپسو را بیان می‌کند. در اسطوره سومری آنکی ونین ماخ آپسو را جایگاهی است که نمو Nammu نخستین موجود بشری را شکل بخشید. خدایی به نام کولو Kulu به وجود آمد و این بر طبق مراسم دینی انوماآنو enumaAnu بود. گذشته از این آپسو به‌عنوان یک موجود آدمی شکل موسوم به«پدیدآورنده خدایان بزرگ»، در آغاز عصر کیهانی انو ماالیش Enuma eliš، نامیده می‌شود. در این ترکیب، آپسو بی‌خیال و خواب‌آلود است، ولی خواب او براثر روش‌های اضطراب‌آمیز و فریادهای خدایان جوان‌تر، یعنی درنتیجه وحدت او با تیامات Tiamat یک هیئت آبگون دیگر، مشوش می‌شود. سپس تصمیم می‌گیرد آن‌ها را از بین ببرد.
خدایان ااِ EA را به‌عنوان قهرمان آن‌ها انتخاب می‌کنند و آپسو را به خوابی عمیق فرومی‌برد و می‌کشد. اما این امر باعث نابودی ماهیت آپسو نمی‌شود و فقط
او را بی‌اراده می‌کند. بنابراین ، آپسو در جهان فرودین می‌ماند و جهان فرودین جایگاه ااِ EA انکی« سرورآپسو» می‌شود.
یکی از قدیمی‌ترین پرستشگاه‌های بین‌النهرین در شهر جنوبی اریدو بود که ظاهراً بر روی تپه‌ای و محاط به‌وسیلۀ مرداب بود. در دوران تاریخی پرستشگاه به « اِ آبزو E_abzu» و به«خانۀ آپسو» شهرت داشت که به انکی اهداشده بودند به نظر می‌رسد که دیگر مراکز پرستش، دارای حوض‌های طبیعی و مصنوعی بودند که نماد آپسو به شمار می‌رفتند.
منبع:
- کتاب تاریخ اساطیری ایران، اثر ژاله آموزگار،
انتشارات سمت، چاپ شده در مهر ۱۳۹۵- تهیه الکترونیکی: سایت تاریخ ما، اِنی کاظمی
