دنیای روشنی‌ها و نیکی‌ها (قلمرو اورمزد)
امشاسپندان۱
اورمزد نخست امشاسپندان را می‌آفریند. امشاسپندان جلوه‌های اورمزد به شمار می‌آیند و هرکدام از آن‌ها دشمن مستقیمی در میان دیوان دارند که در مبحث پدیده‌های اهریمنی بدان‌ها اشاره خواهد شد. تعداد اصلی امشاسپندان شش است، درحالی‌که معمولاً از هفت امشاسپند سخن به میان می‌آید. این اختلاف ازآنجا ناشی می‌شود که در منتهای متأخر، ایزد سروش را یکی از امشاسپندان به‌حساب می‌آورند و تعداد آن‌ها را به هفت می‌رسانند. گروهی نیز خود اورمزد را به‌عنوان هفتمین امشاسپند در رأس آن‌ها قرار می‌دهند و برخی معتقد به آفرینش «سپندمینو» به‌عنوان نخستین امشایپند هستند:
سپند مینو(سپنته مئینیو)۲
به معنی روح افزایش بخش و مقدس، نماد اصلی اهورامزدا و روح و اندیشۀ او به شمار می‌آید. این خصوصیت افزایش بخشی فقط به دادار اورمزد تعلق دارد؛ درحالی‌که در تجلیات دیگر او انسان و سایر آفریده‌های گیتیی نیز می‌توانند سهیم باشند.
دیگر تجلیات اورمزد و به‌عبارت‌دیگر، امشاسپندان اصلی عبارت‌اند از:
بهمن(وهومَنَه)۳
به معنی اندیشۀ نیک است که در طرف راست اهورامزدا می‌نشیند و تقریباً نقش مشاور او را دارد. موکّل و پشتیبان حیوانات سودمند در جهان است.با انسان و اندیشۀ نیک انسان نیز ارتباط دارد؛ چون مظهر خرد آفریدگار است. اندیشۀ نیک را به ذهن آدمیان می‌برد و ایشان را به‌سوی آفریدگار رهبری می‌کند؛ زیرا از طریق اندیشۀ نیک است که به شناخت دین می‌توان رسید. او گزارشی روزانه از اندیشه و گفتار و کردار مردمان تهیه می‌کند. این امشاسپند مذکر است.
اردیبهشت(اَرته وَهیشته یا اشه وَ هیشته)۴
به معنی بهترین اشه یا ارته (راستی)است ک زیباترین امشاسپندان و نمادی است از نظام آن، قانون ایزدی و نظم اخلاقی در این جهان. سخن درست گفته‌شده، آیین خوب برگزارشده، گندم بسامان رشد کرده و مفاهیمی از این نوع، نشانه‌ای از اردیبهشت دارند. او نیایش‌ها را زیر نظر دارد. آنان که اردیبهشت را خشنود نکنند از بهشت محروم‌اند. این امشاسپند نه‌تنها نظم را درروی زمین برقرار می‌سازد، بلکه حتی نگران نظم دنیای مینوی و دوزخ نیز هست و مراقبت می‌کند که دیوان، بدکاران را بیش ازآنچه سزایشان است تنبیه نکنند. نمایندۀ این جهانی او آتش است. این امشاسپند مذکر است.
شهریور(خشَثرَه وَئیریه)۵
به معنی شهریاری و سلطنت مطلوب است. او مظهر توانایی، شکوه، سیطره و قدرت آفریدگار است. در جهان مینوی، او نماد فرمان روایی بهشتی و در زمین نماد سلطنتی است که مطابق میل و آرزو باشد، ارادۀ آفریدگار را مستقر کند، بیچارگان و درماندگان را در نظر داشته باشد و بر بدی‌ها چیره شود. او پشتیبان فلزات است و فلزات نماد زمینی او هستند. اوست که در پایان جهان همۀ مردمان را با جاری کردن فلز گداخته‌ای خواهد آزمود. این امشاسپند مذکر است.
اسپندارمد، اسفندارمد، سِپندارمد(سِپنته اَرمَئیتی)۶
به معنی اخلاص و بردباری مقدس است. سپندارمد با نمادی زنانه، دختر اورمزد به شمار می‌آید و در انجمن آسمانی در دست چپ او می‌نشیند. چون ایزد بانوی زمین است، به چهارپایان چراگاه می‌بخشد. زمانی که پارسیان درروی زمین، که نماد این جهانی اوست، به کشت و کار و پرورش چهارپایان می‌پردازند یا هنگامی‌که فرزند پارسایی زاده می‌شود او شادمان می‌گردد و وقتی مردان وزنان بد و دزدان بر روی زمین راه می‌روند آزرده می‌شود. همان‌گونه که زمین همۀ بارها را تحمل می‌کند، او نیز مظهری از تحمل و بردباری است.
خرداد (هئوروَتات)۷
به معنی تمامیت، کلیت و کمال است و مظهری است از نجات برای افراد بشر. آب را حمایت می‌کند و در این جهان، شادابی گیاهان مظهر اوست. این امشاسپند مؤنّث است.
امرداد(اَمِرِتات)۸
به معنی بی‌مرگی است و تجلی دیگری از رستگاری و جاودانی.با گیاه و با پژمرده نشدن آن ارتباط دارد.این امشاسپند موّنث است.خرداد و امرداد در منتها معمولاً
باهم ذکر می‌شوند و نمایندۀ رویش و زندگی هستند.
طرحی از اساطیر ایران ( ردیف بالا، وسط ، امشاسپندان)
امشاسپندان یا امهرسپندان یعنی جاودانان مقدس۱)
۲) Sapanta Mainiyu
۳) Voha Manah
۴) Arta – Vahishta , Asha – Vahishta
۵) Khshathra – Vairya
۶) Spanta – Armaiti
۷) Haurvatat
۸) ameretat
