کاشیکاری رومی، روایتی تازه از بریتانیای قرون وسطی
دانشمندان قدمت این کاشی‌ها را که در سال ۲۰۱۷ در استان «گلاسترشِر» کشف شد، مقطعی میان اواسط یا اواخر قرن پنجم تعیین کرده‌اند که یک یا دو نسل پس از جدایی بریتانیا از امپراتوری روم در سال ۴۱۰ پس از میلاد است.
قدمت این کاشی‌ها (و دیگر کشفیات باستانی در غرب انگلستان و ولز) نشان می‌دهد که تمدن روم باستان در نقاطی از بریتانیا، از جمله استان کورنوال، شراپشِر و گلاسترشِر که کاشی‌ها در آن کشف شده است، در محدوده‌های متغیری باقی مانده بوده است.
این نخستین بار است که باستان‌شناسان در بریتانیا توانسته‌اند قدمت موزاییک‌های باقیمانده از عصر پسا روم را در این کشور تعیین کنند. این یافته شاهد دیگری است بر آن که «عصر سیاه» بریتانیا، به آن تیرگی نبوده است که تاریخ عمدتا تصویر می‌کند.
این کاشی‌ها که قدمت آن‌ها به اوایل قرون وسطی بازمی‌گردد، در «چِدوُرت»، یکی از زیباترین و معروف‌ترین ویلا‌های رومیان در استان گلاسترشِر بریتانیا، کشف شده است. تعیین قدمت این کاشی‌ها در قرن پنجم به معنای آن است که کاشیکاری‌های دیگر رومیان در «چدورت» و دیگر نقاط گلاسترشر، به عصر حکومت روم بر بریتانیا بازنی‌گردد، بلکه متعلق به دوران پس از سقوط آن است.
افزون بر این، کاوش‌های تازه در این ویلا و دیگر نقاط حاکی از آن است که گلاسترشِر احتمالا یک منطقه کوچک حکومتی به سبک روم بوده است که ساکنان آن مدت‌ها پس از آن که رومیان بریتانیا را ترک گفتند، به همان شیوه زندگی می‌کرده‌اند.
دیگر شواهدی که از «چدورت» به دست آمده است، نشان می‌دهد که این ویلا احتمالا محلی مهم و یک مرکز بالقوه سیاسی بوده است.
باستان‌شناسان در «چدورت» نه تنها موفق به کشف موزاییک‌های عصر پسا روم شده‌اند، بلکه شواهدی حاکی از وجود سرامیک‌هایی به دست آورده‌اند که نشان می‌دهد سنگ‌های مرمر نفیس از شرق مدیترانه به این ناحیه آورده شده بوده است.
این کشف، دستکم نشان می‌دهد که صاحبان ویلای چدورت در دوره حکومت رومیان و پس از آن، از طبقه ممتاز جامعه بوده‌اند. احتمال می‌رود که این ویلا متعلق به یک خانواده مهم رومی بوده باشد که پس از سقوط سلطه روم بر بریتانیا، در این منطقه مانده بوده‌اند.
پس از سقوط حکومت روم بر بریتانیا، خضور دولت‌های محلی به سبک آن دوران، در گلاسترشِر و بسیاری از دیگر نقاط بریتانیا ادامه یافت. این احتمال نیز می‌رود که خانواده صاحب چدورت، نمایندگی ناحیه گلاسترشر را در شورای حکومتی محلی برعهده داشته بوده باشند. در واقع، چدورت بزرگترین ویلای نزدیک به شهر مهم رومی «سرینستر» است که «شورا» (کورای محلی) در آن تشکیل جلسه می‌داد.
نوشته روی یک قاشق نقره نادر که در ویلا کشف شده است، نشان دهنده نام رومی صاحب آن، «سنسورینوس» است که به احتمال قوی بازماندگان او سال‌ها پس از خروج واحد‌های ارتش روم از بریتانیا، چدورت را اداره می‌کرده‌اند.
بی‌تردید، در قرن پنجم پس از میلاد، صاحب این ویلا لوازم غذاخوری بسیار نفیسی از شمال آفریقا وارد می‌کرده است و در همان قرن و قرن پس از آن نیز صاحبان ویلا از فلسطین شراب وارد می‌کرده‌اند. در کنار موزاییک‌های دوره پس از حکومت روم، این مشاهدات حاکی از آن است که خانواده‌ای که در ویلای چدورت در قرون وسطی می‌زیسته است، رومی، و از اهمیت و ثروت فراوانی برخوردار بوده است.
در یک مقطع زمانی میان ۴۱۰ تا ۵۷۷ میلادی، ناحیه گلاسترشر موقعیتش را به عنوان یک استان به سبک روم از دست داد و مبدل به یک پادشاهی مستقل شد. در تاریخچه آنگلوساکسون در قرن ۵۷۷ میلادی آمده است که پیش از آن تاریخ، یک پادشاهی کوچک بریتانیایی (به‌جای آنگلوساکسون) در ناحیه «سیرنستر» برقرار بوده است.
دردوره سلطه روم بر بریتانیا، «سیرنستر» هم مرکز ایالتی و هم مقر دستگاه رهبری ناحیه‌ای (زیرمجموعه استانی) بوده است. از عصر آهن به بعد، این منطقه محل اسکان قبیله‌ای موسوم به «دوُبونی» بوده است که این نظریه را محتمل می‌سازد که آن نام، عنوان یک پادشاهی کوچک با مرکزیت «سیرنستر» بوده باشد که در تاریخچه آنگلوساکسون به آن اشاره شده است.
از آن گذشته، در آخرین سال‌های سلطه روم بر بریتانیا، دوره‌ای که عملا دوره پسا روم در نیمه اول قرن پنجم به‌شمار می‌رود، یک رشته ساختمان‌های معظم در سیرنستر ایجاد یا نوسازی و تزیین شد. در طول آن دوره، دستکم یک بنا نیز در چدورت تغییر سبک معماری داد و با موزائیک‌سازی تکمیل شد.
هنوز معلوم نیست که به چه دلیل بنای چدورت احداث شد و سپس گسترش یافت، اما ممکن است به سربلند کردن این ناحیه به عنوان یک کشور کوچک مستقل در قرون وسطای پسا روم مرتبط بوده باشد.در حال حاضر، کاشی‌های چدورت تنها شواهد باستانشناسی است که (با کمک فناوری دستگاه کربن تعیین قدمت برای بنای ویلا) قدمت آن را به قرن پنجم برمی‌گرداند.
البته ممکن است که قدمت کاشیکاری‌های سبک رومی در استان گلاسترشر مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد و کارشناسان تعیین کنند که آیا آن‌ها متعلق به قرون وسطی هستند، یا صرفا رومی. کاشیکاری‌های تازه کشف شده چدورت، شامل یک مربع ۷.۶ متری و متشکل از ۳۵۰ هزار قطعه قرمز، آبی، سفید و قهوه‌ای است که کاشی‌های آن در اشکال هندسی و الگو‌های گل چیده شده‌اند.
جالب است که پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که منطقه سیرنستر محل اسکان «گیلداس»، یکی از معروف‌ترین تاریخدانان ومولفان بریتانیایی در قرن ششم بوده است. او بی‌تردید از خانواده‌ای ثروتمند بوده است، اما معلوم نیست که آیا با چدورت هم ارتباط داشته است یا نه.
پژوهش‌های ویلای چدورت تحت مدیریت و نظارت مارتین پَپوُرث، باستان‌شناس بنیاد ملی برینانیا، انجام شده است.
دکتر پپورث می‌گوید: «این تاریخ قرن پنجم با آنچه (پیشتر) تصور می‌شد بسیار متفاوت است. در پی گفتگو با مشاوران مجرب بنیاد ملی، دومین آزمایش تعیین تاریخ با دستگاه کربن و در کنار آن تجزیه سرامیکی لازم بود تا از این بابت اطمینان پیدا کنیم.»
دکتر استیون کوُش، کارشناس برجسته کاشی‌شناسی روم، نیز می‌گوید: «من هنوز سخت تحت تاثیر شوک ناشی از تعیین تاریخ آن (کاشی‌های چدورث) هستم.»
پرفسور کن دارک، یکی دیگر از برجسته‌ترین باستان‌شناسان آثار قرون پنجم و ششم که استاد دانشگاه ردینگ و مولف کتاب «بریتانیا و پایان امپراتوری روم» است، به ایندیپندنت گفت که «پیامد تعیین تاریخ این کاشیکاری بسیار مهم است.»
دکتر دارک گفت: «این امر حاکی از آن است که فرهنگ روم در نقاط کلیدی بریتانیا تا مدت‌ها پس از پایان حکومت روم (بر این کشور) باقی ماند. ویلای رومی چدورت متعلق به بنیاد ملی بریتانیاست که در‌های آن از سوم فوریه به روی عموم گشوده خواهد شد.
