جمهوری ترکیه: گذار از امپراتوری به ملی‌گرایی
انقلاب آتاتورک
فروپاشی امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول و تأسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳، یکی از چشمگیرترین تحولات سیاسی قرن بیستم بود. این گذار که تحت رهبری مصطفی کمال آتاتورک صورت گرفت، نه تنها تغییر نظام سیاسی، بلکه دگرگونی کامل هویت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در پی داشت. این مقاله به بررسی فرآیند گذار از امپراتوری چندملیتی به دولت-ملت مدرن می‌پردازد.
زمینه‌های تاریخی
۱. فروپاشی عثمانی
-
جنگ جهانی اول: شکست متحدین و تقسیم امپراتوری
-
پیمان سور (۱۹۲۰): طرح تقسیم آناتولی میان متفقین
-
قدرت‌های خارجی: اشغال استانبول، ازمیر و آناتولی شرقی
۲. جنگ استقلال
-
تشکیل مجلس ملی: در آنکارا (۱۹۲۰)
-
نبرد ساکاریا (۱۹۲۱):转折点 در جنگ استقلال
-
پیمان لوزان (۱۹۲۳): به رسمیت‌شناسی بین‌المللی
اصول ششگانه کمالیسم
۱. جمهوری‌خواهی
-
لغی سلطنت (۱۹۲۲): پایان حکومت عثمانی
-
اعلام جمهوری (۱۹۲۳): نظام سیاسی جدید
-
جدایی دین از سیاست: برچیدن خلافت
۲. ملی‌گرایی
-
تأکید بر هویت ترکی: در مقابل عثمانی‌گری
-
تئوری تاریخ ترکی: بازخوانی تاریخ آناتولی
-
انجمن تاریخ ترک: بازنویسی متون درسی
۳. مردمسالاری
-
حق رأی زنان (۱۹۳۴): پیش از بسیاری کشورهای اروپایی
-
احزاب سیاسی: تک‌حزبی تا چندحزبی
-
انتخابات آزاد: پس از دوره تک‌حزبی
اصلاحات فرهنگی
۱. تغییر خط
-
الفبای لاتین (۱۹۲۸): جایگزینی عربی
-
انجمن زبان ترکی: تصفیه زبان از واژگان عربی و فارسی
-
نام‌گذاری جدید: نام خانوادگی اجباری
۲. secularization
-
لغو خلافت (۱۹۲۴): جدایی دین و دولت
-
قانون لباس (۱۹۲۵): ممنوعیت لباس مذهبی
-
تقویم میلادی: جایگزینی تقویم هجری قمری
۳. آموزش و پرورش
-
اتحاد آموزش (۱۹۲۴): یکسان‌سازی سیستم آموزشی
-
دانشگاه استانبول: نوسازی آموزش عالی
-
دهکده معلم: آموزش معلمان روستایی
تحولات اقتصادی
۱. سیاست‌های صنعتی‌سازی
-
طرح پنج‌ساله: الگوبرداری از شوروی
-
تأسیس کارخانه‌های دولتی: Sumerbank، Etibank
-
حمایت از تولید داخلی: محدودیت واردات
۲. کشاورزی
-
توزیع زمین: بین کشاورزان بی‌زمین
-
مکانیزاسیون: واردات تراکتور
-
محصولات استراتژیک: گندم، پنبه، تنباکو
۳. زیرساخت‌ها
-
راه‌آهن سراسری:连接 آناتولی
-
سدهای بزرگ: تولید برق آبی
-
شهرسازی نوین: آنکارا به عنوان پایتخت جدید
روابط بین‌المللی
۱. دیپلماسی نوین
-
سیاست صلح در خانه، صلح در جهان
-
پیمان بالکان (۱۹۳۴): همکاری منطقه‌ای
-
عضویت در ناتو (۱۹۵۲): پیوند با غرب
۲. مناقشات منطقه‌ای
-
مسئله قبرس (۱۹۷۴): مداخله نظامی
-
آب‌های اژه: اختلاف با یونان
-
کردستان: چالش داخلی و خارجی
تحولات اجتماعی ترکیه
۱. زنان در جامعه جدید
-
حقوق قانونی: برابری در طلاق و ارث
-
اشتغال: ورود به مشاغل دولتی
-
نمادهای زنانه: خلبانان زن، قاضی زن
۲- شهرنشینی
-
مهاجرت روستایی: به استانبول و آنکارا
-
حاشیه‌نشینی: محله‌های گجه‌کوندو
-
طبقه متوسط: رشد تحصیل‌کردگان
۳. فرهنگ عمومی
-
ورزش مدرن: فوتبال و wrestling
-
سینمای ترک: رشد صنعت فیلم
-
موسیقی پاپ: ترکیب عناصر شرقی و غربی
چالش‌های معاصر
۱. تعریف هویت
-
اسلامی‌گرایی در برابر سکولاریسم
-
کردی در برابر ترکی
-
اروپایی‌گری در برابر آسیایی‌گری
۲. اقتصاد
-
تورم مزمن: چالش تاریخی
-
بدهی خارجی: وابستگی به نهادهای بین‌المللی
-
نوسانات ارزی: تأثیر بر زندگی مردم
۳. دموکراسی
-
کودتاهای نظامی: ۱۹۶۰، ۱۹۷۱، ۱۹۸۰، ۱۹۹۷
-
حزب عدالت و توسعه: اسلام‌گرایی میانه‌رو
-
تحولات اخیر: ریاست‌جمهوری متمرکز
نتیجه‌گیری: مدل توسعه ترکی
جمهوری ترکیه نشان داده است که:
-
گذار از امپراتوری به دولت-ملت ممکن است
-
سکولاریسم می‌تواند در جامعه مسلمان پیاده شود
-
تعادل بین شرق و غرب می‌تواند حفظ شود
