۷ کتابخانه باستانی افسانه ای!

۱.کتابخانه آشوربانی‌پال

قدیمی ترین کتابخانه دنیا حدودا در قرن هفتم ق.م برای حاکم آشوری ، آشوربانیپال تاسیس شد. کتابخانه آشوربانیپال واقع در نینوا، عراق امروزی، شامل ۳۰۰۰۰ لوح خط میخی می باشد. موضوعات این کتیبه ها ، اسناد بایگانی، طلسم های مذهبی و متون علمی می باشد. و همچنین شامل چندین اثر ادبی از جمله حماسه گیلگمش می شود. آشوربانیپال عاشق کتاب بود و این کتابخانه را با آثار غارت شده از بابل و سایر سرزمین ها تاسیس کرد. باستان شناسان در اواسط قرن ۱۹، ویرانه های آن را کشف کردند و بیشتر آثار آن را در موزه بریتانیا، لندن نگه داری می کنند. جالب اینجاست، اگرچه آشوربانیپال بیشتر آثارش را از طریق غارتگری بدست آورده بود، ولی همواره نگران دزدی بوده است. بر روی یکی از کتیبه های این کتابخانه نوشته شده “اگر کسی چیزی بدزدد، خداوند سزایش را خواهد داد و نام او را از زمین محو خواهد کرد”

۲.کتابخانه اسکندریه

پس از مرگ اسکندر مقدونی در ۳۲۳ ق.م، کنترل مصر به دست ژنرال سابق، بطلیموس اول افتاد که به دنبال تاسیس یک مرکز یادگیری در شهر اسکندریه بود. در نتیجه کتابخانه اسکندریه را ساخت و به یک گوهر علمی در دنیا باستان تبدیل شد. این مکان در اوج خود شامل ۵۰۰۰۰۰ طومار از جنس پاپیروس بود که آثار ادبی، متون تاریخی ، قانونی، ریاضی و علمی را در بر می گرفت. کتابخانه و موسسات تحقیقاتی وابسته، دانشمندان سراسر مدیترانه را به خود جذب می کرد. آنها تحقیقات انجام میدادند، ثبت می گرفتند و از دولت دستمزد می گرفتند. افرادی مثل استرابو، اقلیدس و ارشمیدس بین دانشگاهیان این مکان حضور داشتند.

رکود این کتابخانه اسکندریه به ۴۸ ق.م باز می گردد، زمانی که ظاهرا به دلیل آتشی که ژولیوس سزار در بندرگاه اسکندریه در طول جنگ علیه بطلیموس هشتم روشن کرد، کتابخانه سوخت. البته محققان بر این باورند که تا قرن ها بعد از آتش سوزی به کار خود ادامه داد. و نهایتا در ۲۷۰ ب.م به پایان رسید.

۳.کتابخانه پرگاموم

کتابخانه پرگاموم که در قرن سوم ق.م توسط اعضای سلسله آتتالید در ترکیه امروزی ساخته شد، روزگاری حدود ۲۰۰۰۰۰ طومار در خود جای داده بود. این مجموعه در معبد آتنا، الهه یونانی واقع بود که چهار اتاق داشت: سه تا برای کتابخانه و یکی برای ضیافت و جلسات دانشگاهی. این کتابخانه در رقابت با کتابخانه اسکندریه بود و به همین دلیل شهرت یافت. هر دو مکان در پی گردآوری کامل ترین مجموعه متون بودند.

۴.کتابخانه سلسوس

در روم باستان بیش از ۱۲ کتابخانه وجود داشت و پایتخت تنها جایی نبود که ده ها مجموعه ادبی را در خود جای داده بود. در ۱۲۰ ب.م، فرزند کنسول رومی ، تیبریوس ژولیوس سلسیوس ، یک کتابخانه در شهر افسوس (ترکیه امروزی) به یاد پدرش ساخت. نمای بیرونی این بنا ، ستون ها، پلکان و ۴ مجسمه خرد، فضل، هوش و دانش هنوز پابرجاست. فضای داخلی کتابخانه سلسوس شامل یک اتاق مستطیل شکل و چندین سوله می شده که حاوی قفسه های کتاب بوده است. در این کتابخانه ۱۲۰۰۰ طومار وجود دارد ولی مهمترین ویژگی خود سلسوس است که در یک تابوت سنگ آهکی در این مکان دفن شده است.

۵.کتابخانه شاهنشاهی قسطنتنیه

مدت ها پس از فروپاشی روم غربی ، اندیشه کلاسیک یونان و روم در قسطنتنیه، پایتخت امپراطوری بیزانس، شکوفا شد. اولین کتابخانه سلطنتی شهر در قرن چهارم ب.م ،تحت حاکمیت کنستانتین کبیر ساخته شد و در قرن پنجم ۱۲۰۰۰۰ طومار را در برمی گرفت. اندازه کتابخانه شاهنشاهی قسطنطنیه به خاطر بی توجهی و اتش سوزی کم و کم تر شد و در ۱۲۰۴ به دلیل حمله ارتش صلیبی ویران شد.

۶.خانه خرد

شهر عراقی بغداد ، زمانی یکی از مهمترین مراکز یادگیری و فرهنگی دنیا بود وشاید هیچ نهادی به اندازه خانه خرد کامل و بی نقص نبود. این مکان اولین بار در اوایل قرن نهم ب.م، در طول سلطنت خلفای عباسی تاسیس شد و در مرکز کتابخانه بزرگی بود که نسخه های خطی ایرانی، هندی و یونانی در زمینه ریاضیات، نجوم، علوم، پزشکی و فلسفه را دارا بود. این کتاب ها منبعی برای دانشمندان خاورمیانه بود که به خانه خرد می آمدند تا متونش را مطالعه کنند و آن ها را به عربی ترجمه می کردند. خوارزمی، ریاضیدان و پدر جبر و الکیندی، فیلسوف عرب، از جمله دانشمندانی بودند که در این کتابخانه به مطالعه می پرداختند. خانه علم و خرد بغداد، برای چند صد سال به عنوان مرکز علمی و فکری دنیای اسلام پا برجا بود ولی در سال ۱۲۵۸، زمانیکه مغول ها بغداد را غارت کردند، با یک پایان مهیب روبرو شد. بر اساس افسانه ها به قدری در رود دجله کتاب ریخته شد، که از جوهر آن رنگ آب سیاه شد!

۷.کتابخانه انجمن تراجان

امپراطور تراجان، حدود ۱۱۲ ب.م، در قللب شهر روم این کتابخانه چند منظوره را ساخت. این انجمن شامل میدان ها، بازارها، و معابد مذهبی می شد و همچنین یکی از معروف ترین کتابخانه های روم باستان در آن قرار داشت. در این کتابخانه دو بخش جداگانه وجود داشت: یکی آثار لاتین و دیگری متعلق به آثار یونانی بود. اتاق ها روبروی یک رواق بودند که ستون تراجان، که به افتخار موفقیت های نظامی او ساخته شده بود، در آنجا قرار داشت. هر دو بخش کتابخانه با ظرافت خاصی و با استفاده از سنگ های مرمر و گرانیت ساخته شده بودند، دارای ۲۰۰۰۰ طومار بود و یک اتاق مطالعه مرکزی هم داشت. مورخان مطمئن نیستند که دقیقا چه زمانی این کتابخانه دوگانه تراژان متوقف شد. ولی در برخی موارد گفته می شود که حدود ۳۳۰ سال قدمت دارد و در قرن پنجم به فعالیت خود پایان داد.