خلع محمدعلی شاه قاجار
۲۵ تیرماه ۱۲۸۸ خورشیدی یک روز پس از آنکه طرفداران مسلح مشروطه تهران را فتح کردند محمدعلی شاه قاجار که به سفارت بیگانه پناه برده بود از سلطنت عزل و احمدشاه خردسال جانشین وی شد.
محمدعلی شاه ششمین پادشاه از دودمان قاجار بود که پس از اعطای مشروطه و در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی به قدرت رسید. وی از ابتدا با فرمانی که پدرش امضا کرده بود به مخالفت برخاست و تا آنجا پیش رفت که دستور داد در ۲ تیر ۱۲۸۷ هجری شمسی یک کلنل روس به نام “ولادیمیر لیاخوف” مجلس را به توپ ببندد؛ اقدامی که در تاریخ ایران به استبداد صغیر شهرت دارد.
جوانی محمدعلی شاه
به دنبال اقدام محمدعلی شاه علیه مشروطیت، قشونی از مخالفان وی نخست در اصفهان و سپس گیلان علیه دولت قیام کردند و چیزی نگذشت که مجاهدان تبریز و شیراز و قزوین نیز با نیروهای دولتی درگیر شدند. پیروزی مشروطه خواهان علیه قوای دولتی کار را برای محمدعلی شاه دشوار کرد تا آنجا که در ۲۲ تیرماه ۱۲۸۸ قوای سردار اسعد بختیاری و سپهدار تنکابنی خود را به تهران رسانده و آماده فتح پایتخت شدند.
دو روز پس از آن جنگ خیابانی میان مشروطه خواهان و قوای قزاق آغاز شد. محمدعلی شاه که از شکست قوای قزاق نگران بود همراه با خانواده خود به سفارت روسیه پناهنده شد و درخواست کمک کرد. جنگ در تهران اما بیش از ۵ روز ادامه نیافت و قوای مشروطه خواه موفق شد کنترل کامل شهر را در دست بگیرد. مجاهدان بلافاصله یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل دادند و همان روز محمد علی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع کردند.
هیات عالی در پیام خلع سلطنت محمدعلی شاه به وی نوشت:
اعلی حضرتا مقتضیات وقت و شدت هرج‌ومرج مملکت و انزجار قلوب ملت از اداره آن اعلی حضرت ضرورت بهم‌رسانیده که آن اعلی حضرت از زحمات بار سنگین سلطنت خود را معاف فرمایند، برطبق همین ضرورت امروز که ۲۷جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ است در سفارت محترمه دولت بهیه روس پناهنده شده بالطبع شخص همایونی خود را از این زحمت فارغ فرمودند علی‌هذا مجلس عالی فوق‌العاده امروز ۲۷ جمادی‌الثانی ۱۳۲۷ در بهارستان تشکیل یافته اعلی حضرت قوی شوکت اقدس سلطان احمد شاه خلدالله ملکه و سلطانه را به شاهنشاهی ایران پذیرفته و تا تشکیل پارلمان موقتاً حضرت مستطاب اشرف عالی آقای عضدالملک دامت شوکته را بسمت نیابت سلطنت اختیار نمود.
بر اساس این بیانیه مجاهدان ضمن خلع سلطنت از محمدعلی شاه فرزند ۱۲ ساله او احمد شاه را به سلطنت رساندند.
