چرا صفویان پایتخت خود را تغییر دادند؟

شاه اسماعیل صفوی شهر تبریز را به عنوان پایتخت معرفی کرد، به این دلیل که این شهر به مرکز قدرت خاندان وی در اردبیل نزدیک بود و نیز فاصله کمی از جایگاه استقرار فداییان و پیروانش و همچنین ایل های ترکمان دارای مذهب شیعه در آناتولی داشت.

در زمان شاه اسماعیل و پس از آن یعنی دوران شاه طهماسب، عثمانی ها و ازبکها به طور مکرر از ناحیه شمال غرب به ایران حمله می کردند و در نتیجه قتل و غارت آنها شامل شهر تبریز نیز می شد و همچنین این درگیری ها موجب ایجاد تنش های اجتماعی زیادی می شد. همه این دلایل کافی بود تا شاه طهماسب اقدام به تغییر پایتخت صفویان از تبریز به قزوین نماید. ناگفته نماند که شاه اسماعیل در دوران حکومت خود گاهی به شهر قزوین سفر می کرد و مدتی را نیز در آنجا به سر می برد. بنابراین انتخاب قزوین با توجه به موقعیت استراتژیک خود، یک انتخاب منطقی به شمار می رفت؛ شهر قزوین در دوران ساسانیان یکی از پایگاه های مهم در برابر منطقه کوهستانی شمال ایران محسوب می شد و با روی کار آمدن سلجوقیان از رشد زیادی برخوردار شد، در صورتی که تا قبل از دوران صفوی از چنین پیشرفتی بی بهره بود. آماده سازی شهر قزوین برای برگزیده شدن به عنوان پایتخت در سال ۹۵۱ هجری قمری شروع شد و به مدت یازده سال به طول انجامید، اگر چه این شهر دارای امتیازهای زیادی بود، اما مساله کم آبی در این شهر مورد توجه قرار نگرفته بود، مشکل کم آبی قزوین در کنار زیبایی های شهر اصفهان باعث شد که پایتخت صفویان در زمان شاه عباس به شهر اصفهان انتقال یابد.

شهر اصفهان به دلیل برخورداری از آب فراوان زاینده رود و نیز دارا بودن مرکزیت جغرافیایی، بسیار مورد توجه شاه عباس قرار گرفت. این شهر در مسیر راه های بزرگ بازرگانی قدیم از قبیل حلب و دمشق در غرب کشور و نیز سمرقند و بخارا در شرق قرار داشت، برخورداری از امتیازات اقتصادی، سیاسی و نیز آب فراوان برای کشاورزی موجب شد تا اصفهان در ادوار مختلفی از جمله حکومت آل زیار به عنوان پایتخت ایالتی و نیز پایتخت حکومتی سلجوقیان برگزیده شود، انتقال پایتخت به اصفهان در زمان شاه عباس در سال ۱۵۹۷ میلادی اتفاق افتاد.