خلیل ثقفی؛ اولین دانش‌آموخته پزشکی در ایران
نخست نزد پدر و آموزگاران سرخانه ادبیات، فرانسه و پزشکی آموخت و سپس این رشته‌ها را در دارالفنون تکمیل کرد و از آنجا نشان زرین علمی و “خلیفه‌گری” گرفت و در همان مدرسه به تدریس جغرافیا و فرانسه پرداخت.
۲۵ ساله بود که به عنوان پزشک رسمی در وزارت امور خارجه کار کرد و ۲۷ ساله بود که آموزگار پزشکی “مدرسه نظامی ناصری” شد و به دربار راه یافت.
او سال‌ها می‌کوشید برای تکمیل پزشکی به اروپا برود و برای این کار خواهر شاه را میانجی کرد، چون باید شاه شخصا اجازه این کار را میداد: «برای کسب اجازه عریضه‌ای نوشتم و تقدیم کردم. در حاشیه عریضه دست خط صادر شد که لازم نیست، اسباب فساد اخلاق است.»
۳۴ ساله بود که سرانجام پس از گرفتن لقب اعلم‌الدوله شاه به او اجازه داد. پس از چهار سال تحصیل در پاریس، از حکومت فرانسه نشان علمی و شوالیه دریافت کرد و در “شورای بین‌المللی بهداشت” نماینده شد.
۴۰ ساله بود که به ایران بازگشت و پزشک ویژه مظفرالدین‌شاه شد.
شاه به او و کارش بسیار باور و علاقه داشت، فقط می‌پرسید چرا او دخترش را به مدرسه آمریکایی سپرده است: «قبله عالم، هنوز برای دختر‌های ما مدرسه درست نکرده‌اند. هر وقت ساخته شد، من دخترم را از مدرسه آمریکایی بیرون می‌آورم و به مدرسه دولتی می‌گذارم.»
او شاه را به “مشروطه” و نه “مشروعه” که روحانیان می‌خواستند توجه داد: «چون مظفرالدین شاه در مورد فرمان مشروطیت اندکی وسوسه و دغدغه خاطر داشت، با تشریح مزایای مجلس و خلاصی وی از زیر بار مسؤولیت و همچنین تأثیری که صدور فرمان در جلب ملت و متحصنین دارد، موفق شدم شاه را راضی نمایم.»
او مدتی سرپرستی کل “معارف و تعلیمات عمومی” وزارت معارف، و چندی ریاست “مجلس حفظ الصحه و بلدیه تهران” را بر عهده داشت.
افزون بر این واژه‌نامه‌های فارسی به فرانسوی، پزشکی، اخلاق و علوم تربیتی، فلسفه، شیمی و ریاضیات را نگاشته و چند ترجمه از فرانسه به فارسی و از فارسی به فرانسوی دارد. خلیل ثقفی در ۸۲ سالگی در زادگاهش درگذشت. پیکر او هم اکنون در کاخ صاحبقرانیه در معرض دید همگان است.
