ناصرالدین شاه، مردی که همیشه هم بدنام نبود

ممکن است بی انصافی به نظر برسد که در طی ده ها سال گذشته، هرجا که سخن از خرابی ها و آواری در ایران زمین به میان می آید، باعث و بانی آن پادشاه بنام ناصرالدین شاه معرفی می شود. وی پیش از دوران پادشاهی ناصرالدین میرزا خوانده می‌شد. از او با عناوینی چون «قبلهٔ عالم» و «سلطان صاحبقران» نام برده می شد و بعد از کشته شدن توسط میرزا رضا کرمانی «شاهِ شهید» نام گرفت.

او از ۱۲۲۷ تا ۱۲۷۵ با نزدیک به ۵۰ سال پادشاهی، پس از شاپور دوم ساسانی و تهماسب اول صفوی طولانی‌ترین دورهٔ پادشاهی در میان تمامی شاه‌های تاریخ ایران را داراست. او به افتخار نیم قرن سلطنت بر ایران، خود را صاحبقران نامید. او همچنین نخستین پادشاه ایرانی بود که خاطرات خود را نوشت.

او با ۵۰ سال پادشاهی، بعد از شاپور دوم ساسانی و طهماسب اول صفوی؛ درازترین دوره پادشاهی را در بین تمامی پادشاهان ایران داشته است. شاید اگر ناصرالدین شاه محتاط‌تر بود رکورد این دو را نیز می‌شکست.

ناصرالدین شاه اولین شاه ایرانی بود که برای بازدید از فناوری و تمدن غرب راهی اروپا شد. او نخستین نخست وزیر خود امیرکبیر را به قتل رساند. ناصرالدین شاه اولین شاه ایرانی است که خاطرات خود را نوشت. محل مرگ و قبر او در شاه عبدالعظیم (ع) شهر ری است. او در ۶۵ سالگی کشته شد.

ناصرالدین شاه در ۲۵ تیر ۱۲۰۹ در شهرستان اسکو تبریز بدنیا آمد و بعد از مرگ محمدشاه قاجار بر اثر بیماری نقرس،وارث پادشاهی قاجار شد.

ناصرالدین شاه چهارمین شاه قاجار، نه چندان سنت گرا بود و نه آنقدر از سنت بریده. او در میانه سنت و مدرنیته ایستاده بود. او قصد داشت از دل سنت، راهی به سوی مدرنیته بگشاید و اگرچه آخرین پادشاه کلاسیک ایران بود اما نخستین حاکم با نگاه مدرن هم هست.

اقدامات مثبت ناصرالدین شاه

نکات مثبت زندگی ناصرالدین شاه،پادشاه اولین ها،اولین پادشاهی که مدرنیته را به ایران آورد،بنیانگذار سنگ بنای اکثر موسسات جدید در کشور‌، اولین پادشاه ایران بعد از اسلام بود که برای بهره مندی از تمدن و فناوری غرب به اروپا رفت،او عکاس شاعر داستان سرا و سفرنامه نویس بود.

ناصرالدین شاه در دوران پادشاهی اش،کارهای بسیاری انجام داد که در بهبود زندگی و یا پیشرفت کشور تأثیر مثبت داشتند.

از اقدامات مثبت ناصرالدین شاه باید اذعان کرد به تأسیس شورای دولت و شش وزارتخانه، تأسیس عدلیه اعظم، ضرب نخستین سکه نوین، تأسیس نخستین بانک در ایران، چاپ اولین اسکناس، چاپ اولین تمبر، ارسال نخستین تلگراف در ایران، ایجاد اولین خیابان مدرن، تأسیس اولین مزه ملی، تأسیس اولین باغ وحش، ساخت اولین عمارت ۵ طبقه، اولین قطار در ایران، نخستین مجسمه شهری ایران و نخستین کارخانه صنعتی ایران.

صبح جمعه هجدهم ذی القعده ۱۳۱۳ قمری برابر با اردیبهشت ۱۲۷۵ شمسی ناصر الدین شاه به شکرانه سلطنت طولانی خود به زیارت شاه عبدالعظیم مشرف شد که توسط تپانچه پنج لول میرزا رضا بر قلبش به قتل رسید.

ناصر الدین شاه اولین پادشاه ایران بود که خاطرات خود را نوشت و همچنین اولین پادشاه ایرانی بود که در رأس هیئت حاکمه برای بازدید از تمدن و تکنولوژی غرب عازم اروپای مدرن شد.

نام ناصرالدین شاه که به میان می‌آید، شاید بسیاری از ما یاد وقایع و خاطراتی ناخوشایند می‌افتیم که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره خواهد شد، اما نباید از حقیقت دور شویم و باید ذهن‌مان را به روی واقعیت باز کنیم و برخی از نکات مثبت او را هم مرور کنیم.

دلایل بدنامی ناصر الدین شاه قاجار

اما خب در کنار ستایشی که باید کرد از سری اقدامات منفی ناصر الدین شاه قاجار هم نباید غافل شد. از جمله به قتل امیر کبیر، اعطای امتیاز توتون و تنباکو، جدایی قطعی هرات،‌ سرخس، نواحی اطراف رود جیحون و بخشی از سیستان و بلوچستان از ایران، اعطای امتیازات مختلف به دولت انگلیس و روسیه و افزایش نفوذ آنان در امور کشور، انجام مسافرت‌های پرهزینه، داشتن ۸۵ همسر، ریخت‌وپاش‌های فراوان، قدرت دادن به افراد بی‌کفایت نظیر ملیجک وامتیاز رویترز، تاسیس بانک شاهنشاهی، امتیاز کشتیرانی در کارون، بانک استقراضی روس… اشاره کرد.