مفاهیم ملی گرایی روس؛ ظهور روسیه در اروپا و ایده روم سوم

این ایده چیست؟

ایده مسکو به عنوان رم سوم از زمان اولین تزارهای روس رواج یافت. در طی چند دهه پس از سقوط قسطنطنیه توسط عثمانی در سال ۱۴۵۳ برخی مسکو را به عنوان “روم سوم” یا “روم جدید” معرفی کردند. نطفه این ایده در زمان سلطنت ایوان سوم ، گراندوک مسکو که با سوفیا پالئولو ازدواج کرده بود، آغاز شد. سوفیا خواهرزاده کنستانتین یازدهم ، آخرین امپراتور روم شرقی بود و در واقع با این ازدواج ایوان می توانست ادعا کند وارث امپراتوری سقوط کرده روم شرقی شده است.

شکل گیریِ اولیه

نکته جالب توجه این است که استفان چهارم، پادشاه صربستان و ایوان الکساندر، پادشاه بلغارستان ، هر دو مرتبط با سلسله بیزانس بودند. آن ها نیز مدتی پیش از ایوان سوم ادعاهای مشابهی را مطرح کردند. نسخ خطی بلغاریِ این ایده، در واقع این را مطرح کرد که ترنوو ، پایتخت امپراتوری بلغارستان ، قسطنطنیه جدید است. اما این نقشه ها هرگز تحقق نیافت زیرا عثمانی ها در سال ۱۳۸۹ صربستان را در جنگ کوزوو شکست دادند. آن ها در سال ۱۳۹۶ نیز امپراطوری دوم بلغارستان را به پایان رساندند. با این حال ، اندیشه های توسعه یافته تر در رابطه با این ایده از ترنوو توسط کریپیان که روحانی بلغاری بود وارد مسکو شد. او در سال ۱۳۸۱ به عنوان اسقف کلیسای مسکو درآمد.

تبلور این ایده از سوی کلیسای ارتدوکس

این ایده در سال ۱۵۱۰ در یک مدیحه که توسط یکی از بزرگان کلیسای روسی به نام فیلوتئوس نوشته شده بود متبلور شد. او در این نامه اعلام کرد که:

دو روم سقوط کرده اند. روم سوم قد علم کرده و روم چهارمی در کار نخواهد بود. هیچ کس جایگاه مسیحی_تزاریِ شما را نخواهد گرفت!

برخلاف تصور غلط رایج ، فیلوتئوس صریحاً روم سوم را روسیه (این کشور) اعلام می کند نه مسکو (شهر).

نتایج به دست آمده از ایده روم سوم

از آنجایی که شاهزاده خانم های رومی با تزارهای مسکو ازدواج کرده بودند و از زمانی که با سقوط بیزانس، روسیه به عنوان قدرتمندترین دولت مسیحیِ ارتدوکس مطرح شد. تزارها به عنوان جانشین امپراتور بیزانس و به عنوان حاکم مستحق جهان مسیحی تصور می شدند. کلمه تزار، مانند قیصر، از کلمه سزار گرفته شده است. دوک بزرگ ایوان چهارم در اول ژانویه ۱۵۴۷ به عنوان اولین تزار روس تاج گذاری کرد. در تاریخ ۲ نوامبر ۱۷۲۱ ، پتر کبیر خود را به عنوان امپراطور و حاکم مطلق تمام روسیه اعلام کرد. عنوان جدید قرار بود منعکس کننده ادعاهای سنتی پیشینیان و موفقیت وی در تأسیس روسیه بزرگ به عنوان یک قدرت جدید اروپایی باشد.