روایات مذهبى (عهد عتیق و جدید و قرآن ) و آثار به دست آمده از کهن ترین دوران حیات بشر، همه حکایت از دیندارى انسان مى کنند. روانشناسى تاریخى انسان نشان مى دهد که بشر از پگاه آفرینش لحظه اى بى دین و بى عقیده نبوده است ؛ اشکال پرستش در کلیه ادوار تاریخ همین را ثابت مى کند. بنابراین اگر ما تاریخ تکامل انسان را به دو دوره یا مرحله کلى تقسیم کنیم ، در مى یابیم که : در دوره تکامل عضوى که مرحله بدوى حیات انسانى است . بشر معقتد، متدین و صاحب عقیده بوده است . درخشش عصر دیندارى انسان از مرحله اى است که تکامل مغزى یا عقلى انسان آغاز مى شود. و همین مرحله ، آن دوره اى است که گزارشهاى مذهبى سخن از حضور پیامبران دارند.
با نگاهى به داستان آفرینش در قرآن ، مى توان دریافت که قدمت انسان در زمین بسیار طولانى است . این واقعیت را مى توان از پرسش و پاسخ فرشتگان و خداوند دریافت . روایات مذهبى شیعه نیز همین را مى رساند. آنجا که امام على بن ابیطالب (ع ) در پاسخ به این سوال که : آیا قبل از پدرمان آدم ، آدم دیگرى هم در زمین زیسته است ، فرمود:
اگر انسان از اکنون تا قیامت هم به شمارش آدم هاى قبل از پدرمان آدم بپردازد، نخواهد توانست تعداد آدم هاى قبل از آدم را احصا کند. و این ، قدمت حضور انسان در زمین را مى رساند و در نتیجه ، پیشینه پرستش و عقاید انسان را بیان مى کند. و از همین رو است که :
((هنرى لوکاس )) مى گوید: ((دین پیچیده ترین عنصر فرهنگ ابتدائى انسان است …
و پیداست که همه مردم اولیه گونه اى اعتقاد دینى داشته اند و انسان اولیه مانند بازماندگانش به نیروى راز آلودگى که نگاه دارنده زمین ، آسمان و سراسر زندگى او است ، عمیقا احساس وابستگى مى کرد. انسانهاى ابتدائى عموما به نیروهاى فرا طبیعى باور داشته و بسیارى از عادتهاى فرهنگى آنان از اینگونه گرایشهاى ماوراء طبیعى سرچمشه گرفته است . انسان نخستین با موجودات اطراف خود چنین نجوا مى کرد:
من ده ساله بودم ، به زمین ، آسمان ، رودخانه ها و جانوران اطرافم نگاه مى کردم و نمىتوانستم بفهمم که اینها را کدام نیروى بزرگ تر ساخته است . به قدرى نگران فهماین موضوع بودم که از درختها و بوته ها سوال مى کردم . پندارى گلها به من خیره شدهبودند. مى خواستم از آنها بپرسم : شما را چه کسى آفریده ؟ به سنگهاى خزه پوشنگاه مى کردم که بعضى به شکل انسان بودند. اما اینها نمى توانستند جواب مرا بدهند.پس از چندى خواب دیدم . یکى از همین سنگهاى کوچک به خوابم آمد و گفت : آفریدگارهمه چیز واکان تانگاه خداى یکتا است ))
