دومین گسترش آیین بودا در تبت. پایان قرن دهم و سراسر قرن یازدهم شاهد روابطى بود كه از نو میان تبت و آیین بوداى هندى برقرار شد. تبّتى ها با كشمیر و مراكز آیین بودا در هند شرقى رابطه برقرار كردند. از مجموعه عظیم آثار بودایى، براى استفاده دانشگاه هاى دِیرى هندى ترجمه هاى جدیدى فراهم آوردند، و طولى نكشید كه مسلمانان مهاجم آنها را از میان بردند. شمارى از ترجمه هاى تبّتى اشخاصى كه در هند یا كشمیر تحصیل كرده بودند، در این دوره رایج بود، به خصوص رینـ جِنـ زانگ (982ـ1054)، یكى از شخصیت هاى مهم آیین بوداى هندى معاصر، كه اهمیتى چشمگیر داشت.
قرن بعد شاهد رشد سریع دِیرنشینى تبّتى و تأسیس مكتب هاى اصلى بود. اوج این تحول در قرن سیزدهم بود، یعنى هنگامى كه مغول ها بزرگ مكتب سكیه گرفتند و به تدریج رهبران تبت شدند. در قرن هجدهم، شاهان منچو در چین امپراتورى نیرومندى تأسیس كردند. آیین بوداى تبّتى پویایى زیادى از خود نشان داد، به طورى كه نه تنها در حوزه فرهنگى تبّتى گسترش یافت، بلكه بر مغول ها نیز پیروز شد و جاى خود را در محدوده كاملا وسیعى در آسیاى شمالى باز كرد. در واقع، آثار روشن و مسلمى كه از گسترش آیین بودا در تبت برشمردیم، دقیقاً مربوط به دوران پیش از ورود كمونیسم بود ]99: 16 ـ 28; 88: 160 به بعد[.
ایران باستان بخش عمده ای از جهان آن روز را در اختیار داشت و امپراطوران ایرانی اولین شاهانی بودند كه میتوانستند ادعا كنند كه خورشید در امپراطوری ایران غروب نمیكند اما متأسفم كه مردم ایران به مرور طمان و با انواع ترفندهای بیگانگان فراموش كردند و به زرق و برقهای بی رنگ بیگانگان فرهنگ پر بار خویش را باختند