مفروضات متغیر. تا پیش از هجوم پناهندگان تبّتى به كشورهاى غربى در طول دهه 1960 و پس از آن، دین تبّتى شهرت چندانى نداشت. بسیارى از گزارش هاى رایج، گزارش هایى كاملا تحریف شده بودند. از یك سو، تبت را كشورى گرفتار خرافه هاى دینى قرون وسطایى، كشور دیوپرستان و شكلى كاملا رو به افول و فاسد از آیین بودا مى دانستند، و از سوى دیگر آن را كشورى عرفانى، معنوى و جادویى وصف مى كردند ــ سرزمین استادان بزرگى كه سرشار از دانش غیبى و شناختى ژرف بودند. بى گمان در هردو وصف حقایقى نهفته است، اما اینان با پیچیده كردن بیش از حد آن، راه را براى یك برداشت متوازن سخت تر كرده اند.
اینك كاملا روشن است كه تبت وارث بىواسطه آیین بوداى هندى متأخر بود. تبّتى ها علاوه بر حفظ دروس آموزشى مراكز دیرنشینى بزرگ هند، به آن دروس، البته تا حدى محتاطانه، افزوده بودند. از این رو دِیرهاى تبت ــ نه تنها در موضوعاتى چون دین، فلسفه و جادو، بلكه در محصولات هنرى و فرهنگى ــ گنجینه هاى میراثى بسیار چشمگیر و بى مانند به شمار مى رفتند. رشد مطالعات تبّتى در قرن بیستم آغاز شده است، تا دانش حقیقى آن میراث را به بار نشاند و اینك دیدگاه هاى افراطى تر را جایگزین یك برآورد واقع گرایانه و موزون از دین تبّتى كرده است.
