پیش از پیدایش آیین بودا و کلمه نیروانه

اشاره [ پیش از پیدایش آیین بودا، در حدود قرن پنجم قم، نیروانه غایت این مقصد، زدودن عناصر روانى آشفته كننده اى است كه حجاب دلِ صافى و آرام مى شوند، و همراه است با حالت بیدارى از خواب روانىِ حاصل از این عناصر. چنین بیدارى اى (كه اغلب در زبان انگلیسى با واژه enlightenment، یعنى «روشن شدگى» به آن اشاره مى شود) امكان درك روشن ِ حقیقت هاى بنیادین را میسر مى سازد، و فهم آن لازمه آزادى دل است. بعدها، این اصطلاح اغلب به شكل محدودتر به جنبه اى خاص از حالت بیدار اطلاق شد، آن جنبه از این تجربه كه تغییرناپذیر انگاشته مى شد، یعنى عنصرى كه نه به طور جزئى حاصل ساخت روانى است و نه به طور كلى محصول علل و شرایط.