تصورات دینی سومریان

باستانشناسان ،براین باورند که سومریان بت پرست بوده اند.مردمان آن اعصار مانند ایلامیان ،هورییان،کاسسی ها،اورارتوهاو… همه بت می پرستیدندویکتاپرستی هنوز موضوعیت نیافته و مطرح نبود.ذکر این نکته لازم است که بت پرستی سومریان با نوع بت پرستی اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
اعتقادات دینی سومریان و ایلامیان وخلقهای آسیانی از یکسوی یادآور اعتقادات شامانیستی اجدادترک آسیایی شان و از سوی دیگر احتمالا ،پایه تصورات زرتشتی است که در اعصار بعد در آذربایجان پدید آمد.گویی ادیان مذکوررا خلقهایی که قرابت نژادی داشته اندآفریده اند.

هرکدام ز شهرهای سومری خدایی(ربه النوعی) متفاوت داشته است که از این لحاظ شباهت بلامنازعی با وضعیت هزاره اول قبل از میلاد آذربایجان که زمان حکومت ماننا ها و قبل از تشکیل فدراسیون ماد است دارد.

که در فصل تاریخ قدیم آذربایجان به تفضیل به این موضوع خواهیم پرداخت.

علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه ربه النوع مشترک نیزداشته اند:

۱- آنو – فرمانروای آسمانها

۲- بئل – خدای زمین

۳- اآ – خدای دره عمیق

خدایان مذکور الهه روح های پاک ونجیب بودند وسومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث ،عفریت و دیو قربانی نموده و نذرونیازمی کردند.به بیان دیگر ایشان به مثابه تعلیمات دین زرتشت به دونیروی خیر وشر اعتقادداشتند،آنها به روح وغلبه نهایی خیر برشر اعتقادداشته و برای در امان ماندن از شر قربانی می کردند. بعضی از خدایان دارای زوجه بودند وبسیاری از ربه النوعها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.

از نظر سومریان،خداوندان نیز چون انسان دارای غضب،شهوت،سنگ دلی،عشق،نفرت وسایر صفات بودندومانند روحانیان زرتشتی خادمان دینی سومری نیز ارج وقرب فراوانی درتوده های مردم داشتند.

سومریان اعتقادداشتندکه خدایان نیز چون شاهان زندگی توام با رفاه و آسایش دارندبه این دلیل عبادتگاهایشان را مزین به اشیاء قیمتی و جواهرات ووسایل زینتی می کردندکه شباهتی تام با آتشکده های زرتشتی داشته است.

آنان بزرگ شهررا “پاتئسی” می نامیدندواعتقادداشتند که او به نیابت از خدایان به رتق وفتق امور شهر می پردازد.

قبل از ایجاد امپراطوری ماد در خاک کنونی آذربایجان در زمان مانناها وضعیتی مشابه در آن منطقه حاکم بوده است ودر شاهنشاهی های کوچک ماننایی، فردی بالای هرم قدرت بوده است که علاوه بر قدرت سیاسی دولت شهر، مانند پاتئسی رهبر دینی خلق و فرمانده ارتش نیز محسوب میشده است.

چنانچه ملاحظه فرمودید میان تصورات دینی وشیوه حکومتی سومریان و مانناهای معاصرشان که در خاک آذربایجان کنونی میزیستند قرابت بسیاری است از سوی دیگر شباهتهای غیرقابل انکاری با اعتقادات مذهبی وسیستم اداری ودیوانی زرتشتی و سومریان ومانناها وجوددارد.

بدین ترتیب بدلیل تفاوت عمده خلقهای همسایه با این ملل، میتوان ادعای هم نژاد بودن آنها را ادعا نمود.