بزرگداشت روز زن در آیین زرتشت

پنجم اسفند در ایران باستان به تعبیری در دین زرتشت روز زن است. اگر در میدان اسطوره های ایران و دین زرتشت، قلمرو مادی زندگی در اختیار یلان نامور است، یلان زندگی معنوی بیشتر ایزدبانوهایی هستند که پرستش ایشان و توانی هایشان زیباترین برگ های غنایی ادب مزدیسنا را به خود اختصاص داده اند.
زرتشت پاک جاماسپ را برای پوروچیستا، جوان ترین دختر خود به شوهری نام می زند، اما از اودرخواست می کند، پس از یک اندیشه گماری نیکو و با یاری خرد خویش، تکلیف خویش را روشن کند. و جاماسپ می گوید، پوروچیستا را به دلگرمی به آیین رهبری می کند، تا از او پدرش و شوهرش و برزگران و آزادگان را خشنودی فراهم آید. آنگاه زرتشت به دختران در حال شوی گرفتن میفرماید:
سخنانی می گویم دختران شوی گزین را و شما{دو تن} را پند می دهم، با اندیشه و به درستی به خاطر بسپارید و با آیین خود دریابید و به کار بندید: “بر هر یک از شماست که در پرتو منش نیکو در {راه} اَشه از دیگری پیشی بگیرد. بی گمان، پاداش آنان نیکی است.”
این کهن ترین سند ایرانی است که در آن زن مخاطب قرار می گیرد، تا باشد که خوشکام شود!
شاید به دلیل مانندیِ زن از نظر باروری به زمین است که زرتشت زن را چنین ارزشمند می شمرد و تبلیغ می کند: “اینک زمین را، که ما را در برگرفته است، می ستاییم.
ای اهورامزدا!
زنان را می ستاییم که از آنِ تو به شمار آیند …”

الهه آناهیتا اگر هم پیش زرتشت ایزدبانویی والا بود، پس از زرتشت چهره ای متبلور و خواستنی می یابد و در اوستا در بخش آبان یشت به زیبا ترین وجه ممکن در قالب یکی از دلکش ترین قصیده های ایرانی جلوه می کند. در این قصیده آناهیتا زنی است زورمند و درخشان، سوار بر گردونه، لگام بر دست، روان در جستجوی نام آوری. با چهار اسب نیرومند و سفید و یک رنگ و یک نژاد… اسب های گردونۀ آناهیتا را اهورامزدا از باد و باران و تگرگ و ژاله آفریده است. او تخمۀ مردان را مشیمۀ زنان را پاک می کند و به زنان باردار شیر می بخشد. برای وی بر روی تخت بستری خوشبو و زیبا، با بالش های گسترده آماده است … او کمربند می بندد، تا سینه هایش ترکیبی زیبا بگیرند و اندامش حالتی خواستنی پیدا کند و به خواست اهورامزدا خدای بزرگ زرتشتیان به زمین می آید تا دختران دم بخت و زنان جوان از او کمک بخواهند. دختران و زنان را، با فرشته ای از جنس خودشان محافظت می کند.