تاریخچه دندانپزشکی در ایران؛ از دوران باستان تا دندانپزشکی دیجیتال
دندانپزشکی، به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم علوم پزشکی، نقشی اساسی در حفظ سلامت عمومی و بهداشت فردی دارد. این علم در ایران، پیشینه‌ای طولانی دارد و ردپای آن را می‌توان از دوران باستان تا به امروز، در متون تاریخی، آثار باستانی و تحول نظام درمانی کشور مشاهده کرد. تاریخچه دندانپزشکی در ایران داستانی از پیشرفت تدریجی، تلاش مستمر، و ترکیب دانش سنتی با علم مدرن است.
دندانپزشکی در ایران باستان
ایران یکی از نخستین تمدن‌هایی بود که دانش پزشکی در آن شکوفا شد. در متون پزشکی باستان، از جمله «اوستا»، به بهداشت دهان و دندان اشاره‌هایی وجود دارد. همچنین، در الواح باقی‌مانده از دوره هخامنشیان و اشکانیان، نشانه‌هایی از توجه به سلامت دندان، نظافت دهان و استفاده از مواد گیاهی برای کاهش درد دندان دیده می‌شود.
کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه سیلک کاشان، شهر سوخته و شوش نیز شواهدی از کاربرد ابزارهای ابتدایی برای کشیدن دندان یا تمیز کردن دندان‌ها ارائه داده‌اند. استفاده از نخ دندان و چوب‌مسواک (چوب اراک) نیز از همین دوران رایج بوده است.
دوره اسلامی و شکوفایی دانش پزشکی
با ورود اسلام به ایران، پزشکی ایرانی وارد مرحله‌ای تازه شد. دانشمندان بزرگی مانند رازی، ابوعلی سینا و زکریای رازی در کتب پزشکی خود، فصلی را به بیماری‌های دهان و دندان اختصاص داده‌اند. در کتاب قانون بوعلی سینا، بیماری‌های لثه، عفونت‌های دهانی و روش‌های درمانی آن‌ها به‌تفصیل شرح داده شده است.
در این دوران، استفاده از داروهای گیاهی برای کاهش التهاب لثه، تسکین درد دندان و جلوگیری از پوسیدگی رواج داشت. همچنین، به نظافت دهان، پرهیز غذایی و شست‌وشوی دهان با محلول‌های گیاهی تأکید شده بود.
دندانپزشکی در دوره قاجار
در دوره قاجار، با گسترش ارتباطات ایران با اروپا، پزشکی و دندانپزشکی نوین نیز کم‌کم وارد کشور شد. در این دوران، اغلب درمان‌های دندانی توسط پزشکان عمومی یا افرادی انجام می‌شد که تجربه عملی داشتند ولی تحصیلات دانشگاهی نداشتند.
نخستین دندانپزشکان خارجی در دوره ناصرالدین شاه وارد ایران شدند. این افراد خدماتی مانند کشیدن دندان، ساخت دندان مصنوعی و پر کردن دندان‌ها را ارائه می‌دادند. بیشتر خدمات دندانپزشکی در این دوره محدود به طبقات اشراف و درباریان بود.
تأسیس آموزش رسمی دندانپزشکی
یکی از نقاط عطف تاریخ دندانپزشکی ایران، تأسیس آموزش رسمی این رشته در کشور است. در سال ۱۳۰۹، مدرسه دندانسازی در تهران راه‌اندازی شد و بعدها در سال ۱۳۲۵، دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران تأسیس گردید. این مرکز اولین محل آموزش آکادمیک دندانپزشکی در ایران بود.
با گذر زمان، دانشگاه‌های دیگری مانند مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان نیز اقدام به تأسیس دانشکده دندانپزشکی کردند. این روند باعث افزایش دندانپزشکان تحصیل‌کرده و ارتقاء کیفیت خدمات شد.
رشد علمی و تخصصی دندانپزشکی در دهه‌های اخیر
از دهه ۱۳۵۰ به بعد، دندانپزشکی در ایران با جهشی علمی و تخصصی مواجه شد. ورود تجهیزات مدرن، ایجاد رشته‌های تخصصی مانند اندودنتیست، پروتز، جراحی فک و صورت، ارتودنسی و پریودنتولوژی، باعث شد سطح درمان‌های دندانپزشکی با استانداردهای جهانی هم‌راستا شود.
در دهه‌های اخیر، جامعه دندانپزشکی ایران به یکی از حرفه‌ای‌ترین گروه‌های پزشکی کشور تبدیل شده است. مجله‌های علمی، همایش‌های بین‌المللی و تولیدات علمی دندانپزشکان ایرانی، نشان از پویایی این حوزه دارد.
ورود فناوری‌های دیجیتال به دندانپزشکی ایران
با پیشرفت فناوری در دنیا، دندانپزشکی ایران نیز از این جریان عقب نمانده است. دستگاه‌های دیجیتال مانند CAD/CAM، اسکنرهای داخل دهانی، پرینترهای سه‌بعدی، رادیوگرافی دیجیتال و لیزرهای بافت نرم وارد کلینیک‌های دندانپزشکی شده‌اند.
امروزه درمان‌هایی مانند طراحی دیجیتال لبخند، ایمپلنت‌های دیجیتال، ارتودنسی نامرئی و لمینت‌های پیش‌ساخته، از جمله خدماتی هستند که در بسیاری از مراکز پیشرفته ارائه می‌شوند. حتی در شرایط اقتصادی کنونی، طرح‌هایی مانند لمینت اقساطی نیز توسط کلینیک‌های مختلف ارائه می‌شود تا امکان دسترسی قشر متوسط جامعه به خدمات زیبایی دندان فراهم شود.
برای اطلاعات بیشتر از لمینت اقساطی اینجا کلیک کنید.
دندانپزشکی در دوران انقلاب و پس از آن
پس از انقلاب اسلامی ایران، تمرکز اصلی نظام سلامت کشور بر گسترش خدمات پایه و عمومی بود. بسیاری از دندانپزشکان به مناطق محروم اعزام شدند و خدمات رایگان یا ارزان‌قیمت ارائه دادند. همچنین، ساخت دانشکده‌های جدید و افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته دندانپزشکی در اولویت قرار گرفت.
در دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰، گرایش به خدمات زیبایی مانند لمینت، بلیچینگ، ارتودنسی و کامپوزیت افزایش پیدا کرد و تقاضای مردم برای اصلاح طرح لبخند رشد چشمگیری یافت. همین موضوع باعث شد فناوری و تخصص‌های جدید به سرعت وارد این حوزه شوند.
وضعیت دندانپزشکی در ایران امروز
امروزه، ایران بیش از ۳۰ دانشکده دندانپزشکی فعال دارد که هر ساله صدها دندانپزشک عمومی و متخصص را وارد بازار کار می‌کنند. خدمات دندانپزشکی در کلینیک‌های خصوصی، مراکز دولتی، درمانگاه‌های خیریه و مطب‌های شخصی ارائه می‌شود.
با وجود مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالا، استقبال مردم از خدمات تخصصی و زیبایی دندان، نشان‌دهنده رشد فرهنگی و آگاهی عمومی نسبت به اهمیت سلامت دهان است. بسیاری از دندانپزشکان نیز با ارائه طرح‌های پرداخت منعطف، سعی در جلب رضایت بیماران دارند.
آینده دندانپزشکی ایران
آینده دندانپزشکی در ایران بدون شک با فناوری‌های نوین و روند دیجیتال‌سازی گره خورده است. استفاده از سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای تشخیص دقیق پوسیدگی، طراحی دیجیتال لبخند، و درمان‌های کم‌تهاجمی، بخشی از آینده‌ای هستند که به‌تدریج در حال تحقق‌اند.
همچنین انتظار می‌رود بیمه‌های تکمیلی پوشش گسترده‌تری برای خدمات دندانپزشکی ارائه دهند تا دسترسی عموم مردم به این خدمات افزایش یابد.
جمع‌بندی
تاریخچه دندانپزشکی در ایران، مسیری طولانی از حکمت‌های سنتی تا فناوری‌های پیشرفته امروزی را طی کرده است. از چوب‌مسواک‌های باستانی تا اسکنرهای دیجیتال، هر مرحله از این مسیر نشان از تلاش برای حفظ سلامت و زیبایی لبخند ایرانیان دارد. با پیشرفت مداوم علم، فناوری و آموزش، می‌توان به آینده‌ای روشن در حوزه دندانپزشکی کشور امیدوار بود.
