دیسک کمر : درمان بیرون زدگی دیسک با فیزیوتراپی، کفش طبی و کورتیزون
فتق دیسک کمر وضعیتی است که می‌تواند در هر جایی از ستون فقرات رخ دهد، البته شایع‌ترین ناحیه‌ای که دچار دیسک کمر می‌شود، ناحیه پایین کمر است. ستون فقرات از ستونی از استخوان‌های روی هم سوار شده‌ای بنام مهره‌ها تشکیل شده است. این مهره‌ها توسط دیسک‌هایی تخت و ژلاتینی از یکدیگر جدا می‌شوند که حالت بالشتکی و ضربه‌گیری را بین مهره‌ها ایجاد می‌کنند. این دیسک‌ها خود از یک لایه‌ی بیرونی بنام آنولوس فیبروزیس و یک مرکز ژل مانندی بنام نوکلئوس پالپوزوس تشکیل می‌شوند. با گذشت زمان، دیسک‌ها شروع به تخریب شدن می‌کنند، بیشتر بر اثر خشک شدن (کم آب شدن) و جمع شدن. در صورت ایجاد این عارضه، دیواره‌ی خارجی دیسک ممکن است ضعیف شده و پاره شود (فتق دیسک) و این باعث می‌شود تا ماده‌ی مرکزی دیسک از جای خود بیرون بزند و به عصب‌های بسیار حساس واقع در ستون فقرات فشار وارد کند. بالجینگ (bulging) یا بیرون زدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که لایه‌ی خارجی دیسک بدون آسیب باقی بماند ولی رو به بیرون برآمده شود و در نتیجه به عصب‌های مجاور خود فشار وارد کند. فتق دیسک پایین کمر، یکی از شایع‌ترین علل درد پایین کمر است که در وهله‌ی اول به این خاطر است که بیشتر وزن بدن بر روی ناحیه‌ی پایین کمر وارد می‌شود.
دلایل آسیب دیسک کمر چیست؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم، این پارگی دیواره‌ی بیرونی دیسک است که ممکن است در نهایت منجر به بیرون زدگی و بالجینگ دیسک شود. این آسیب در اکثر موارد بر اثر ساییدگی و پارگی ناشی از بالا رفتن سن می‌باشد، البته این تنها علت احتمالی برای بروز این عارضه نیست. دلایل دیگری مانند یک جراحت و آسیب نیز می‌توانند منجر به مشکلات دیسک کمر شوند.
عوامل خطر آسیب دیسک کمر چیست؟
عوامل خطر آسیب‌دیدگی دیسک کمر عبارت‌اند از:
- اگر اضافه وزن دارید این باعث می‌شود تا فشار بیشتری به کمرتان وارد شود.
- احتمال فتق دیسک کمر در مردان سنین ۲۰ تا ۵۰ سال بیشتر است.
- بلند کردن اجسام به روشی نامناسب. احتمالاً شنیده‌اید که باید در هنگام بلند کردن چیزی، با پاهایتان بلند شوید، نه با کمر. به گفته متخصصین ستون فقرات، این گفته درست است و باید در واقع این کار را انجام دهید و همچنین باید از چرخاندن کمر هنگام بلند کردن اجسام خودداری کنید تا از بیرون زدگی دیسک جلوگیری کنید.
- رانندگی مداوم. هم فشار ناشی از نشستن به مدت طولانی و هم لرزش ناشی از تکان ماشین، می‌تواند به ستون فقرات فشار وارد کند.
- کارهای تکراری که ستون فقرات را تحت فشار قرار می‌دهد. شغلی که نیاز به بلند کردن یا کشیدن اجسام، پیچ خوردن بدن یا خم شدن مداوم دارد، می‌تواند ستون فقرات را نیز تحت فشار قرار دهد. در نتیجه افرادی که در چنین مشاغلی هستند، باید مراقب حرکات و بلند کردن اجسام به روشی سالم و ایمن باشند.
علائم دیسک کمر
علائم فتق دیسک تا حد زیادی به شدت، محل آسیب در ستون فقرات و تحمل خود بیمار نسبت به درد بستگی دارد و متفاوت است. در برخی موارد، اگر دیسک بیرون زده به عصب فشار نیاورد، بیمار ممکن است هیچ دردی را تجربه نکند؛ اما در برخی دیگر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- دردی که با بلند کردن اجسام، خم شدن، ایستادن یا نشستن بدتر می‌شود.
- ضعف عضلانی در پاها
- بی‌ثباتی یا لنگیدن در هنگام راه رفتن
- بی‌حسی یا گزگز کردن در پاها
- ضعیف شدن یا از دست دادن عملکرد روده یا مثانه
- اسپاسم عضلات کمر و پشت
چگونه پزشک فتق دیسک را ارزیابی می‌کند؟
روش‌های تشخیص دیسک کمر:
- طبیعتاً پزشک معالج با صحبت کردن در مورد علائم و سابقه پزشکی بیمار کار خود را شروع خواهد کرد. پس از آن معاینه عصبی انجام می‌شود. در طول معاینه عصبی، پزشک ضعف عضلانی و از دست دادن احساس را بررسی می‌کند.
- به طور دقیق‌تر، اگر پزشک به بیرون زدگی دیسک در کمر مشکوک باشد، قدرت عضلات پایین پاها را بررسی خواهد کرد. برای انجام این معاینه از شما خواسته می‌شود تا هم روی پاشنه پا و هم انگشتان پا راه بروید. همچنین ممکن است پزشک قدرت عضلات سایر قسمت‌های بدن را نیز بررسی کند.
- پزشکان با لمس کردن ملایم مناطق آسیب دیده، حس تان را در آن نواحی بررسی کند.
- اگر پزشک به بیرون زدگی دیسک کمر مشکوک باشد، رفلکس‌های بیمار را در ناحیه‌ی زانو و مچ پا تست می‌کند. وجود نقصی در حس این ناحیه می‌تواند نشان دهنده‌ی فشردگی ریشه عصب در ستون فقرات باشد.
- اگر بیمار زیر ۳۵ سال باشد، تست SLR (بالا کشیدن پای صاف) یک آزمایش کاملاً دقیق برای فتق دیسک در قسمت پایین ستون فقرات می‌باشد. برای انجام این تست، بیمار باید به پشت دراز بکشد و پزشک در حالی که زانو را صاف نگه می‌دارد، پای آسیب دیده را بالا می‌برد. بروز درد در پایین پا و زیر زانو احتمالاً نشانه‌ای از پارگی دیسک است.
- با اسکن ام آر آی (MRI) می‌توان تصویر واضحی از دیسک‌های بین مهره‌ای (یا بقیه بافت‌های نرم بدن در صورت لزوم) به دست آورد. پزشکان این اسکن را برای تائید تشخیص فتق دیسک یا برای کسب اطلاعات بیشتری در این مورد، دستور می‌دهند. برای افرادی که قادر به تحمل شرایط انجام MRI نیستند، سی تی اسکن یا اسکن میلوگرام CT گاهی گزینه‌های جایگزین مفیدی خواهند بود.
دیسک کمر چگونه درمان می‌شود؟
مداخلات درمانی رایج برای بیرون‌زدگی دیسک شامل فیزیوتراپی، جراحی یا تزریق استروئید (کورتیزون) برای تسکین درد در اعصاب آسیب دیده است.
- معمولاً ابتدا از مداخلات غیر جراحی برای درمان دیسک کمر می‌شود. گاهی اوقات یک تا دو روز استراحت کامل برای رفع علائم کافی است. اگرچه این کار مؤثر است، اما باید از نشستن طولانی مدت خودداری کنید، در طول روز گهگاه از استراحت را کنار بگذارید و فعالیت بدنی را کند و کنترل شده‌ای داشته باشید (به خصوص برای خم شدن و بلند کردن اجسام) و از هر حرکتی که باعث درد شود، خودداری کنید.
- داروهای ضدالتهابی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند در کاهش یا از بین بردن درد مفید باشند.
- در صورتی که فیزیوتراپی برای شما توصیه می‌شود، این درمان غالباً تقویت عضلات شکم و کمر را هدف قرار می‌دهد.
- متخصص فیزیوتراپی، برای بسیاری از بیماران دیسک کمر، کفش طبی را توصیه می‌کند. پوشیدن کفش طبی در کاهش درد کمر و پا در هنگام راه رفتن مؤثر است.
- تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی در فضای اطراف عصب، به علت اثر ضد التهابی دارویی مانند کورتیزون، می‌تواند باعث تسکین درد شود. البته معمولاً این کاهش درد موقتی است.
- مداخلات غیر جراحی به بیشتر افرادی که بیرون زدگی و فتق دیسک دارند کمک می‌کند، اما برای کسانی که چنین درمان‌ها تأثیری نداشته باشد، پزشکان ممکن است جراحی را توصیه کنند. یک عمل جراحی رایج برای دیسک کمر، جراحی میکرودیسککتومی است که برای انجام آن، یک برش کوچک ایجاد می‌شود و قسمت فتق شده‌ی (بیرون زده) دیسک به همراه هر تکه‌ای که به عصب‌های نخاعی نیز فشار وارد می‌کند، برداشته می‌شود.
بعد از عمل جراحی، برنامه‌های توان‌بخشی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود. یک پزشک یا فیزیوتراپیست معمولاً یک برنامه پیاده‌روی همراه با تمرینات خاصی را توصیه می‌کند.
به طور کلی، میکرودیسککتومی نتیجه مطلوبی دارد، اگرچه هر عمل جراحی خطراتی مانند عفونت، آسیب عصبی و هماتوم در نتیجه فشرده سازی عصب را به همراه دارد.
آیا می‌توانید از فتق دیسک کمر جلوگیری کنید؟
از آنجا که آن پارگی مشکل ساز در دیواره‌ی خارجی دیسک آسیب دیده معمولاً در نتیجه‌ی فرآیند پیری اتفاق می‌افتد، می‌توان این استدلال را داشت که نمی‌توان از فتق دیسک جلوگیری کرد. البته در واقع، کارهایی هست که فرد می‌تواند انجام دهد تا احتمال دررفتگی و بیرون زدگی دیسک کمر خود را کمتر کند، از جمله قرارگیری بدن در وضعیت مناسب باعث وارد شدن فشار زیادی به ستون فقرات می‌شود و همچنین انجام ورزش‌هایی که باعث تقویت عضلات کمر می‌شوند.
/پایان رپورتاژ آگهی/
