۱۰ گرافیتی‌های باستان که هوش از سرتان می‌پرانند
وقتی به گرافیتی فکر می‌کنیم، همه‌مان نوشته‌های یا طراحی‌های بدبو و رنگارنگ روی ساختمان‌ها به ذهن‌مان می‌رسد. بعضی از این طراحی‌های ناخواسته گاهی خوب به نظر می‌رسند. گرافیتی‌ها شکلی از هنر شهری هستند و هنرمندانش با این هنر، احساسات‌شان را نشان می‌دهند.
متاسفانه، آخر گرافیتی‌ها همیشه و کاملا هنرمندانه به نتیجه نمی‌رسید و بسیاری از ساختمان‌ها با نمونه‌هایی از گرافیتی‌های بی‌خود و عامیانه نابود شدند. اما از طرف دیگر، به لطف تیمی از هنرمندان آب‌زیره‌کاه، گرافیتی‌های منحصربه‌فرد و بانشاطی در بسیاری از مناطق شهری دیده می‌شود.
بعضی از هنرمندان لازم نیست پنهان شوند و اغلب به آن‌ها ماموریت می‌دهند یا به راحتی اجازه داده می‌شود گرافیتی‌هایی بکشند. یعنی کشیدن گرافیتی روی دیوارها همیشه هم غیرقانونی نیست. اما در این گرافیتی‌های سفارشی، حس‌وحال کمی از هنرمند می‌بینیم و بیشتر به یک نقاشی از قبل برنامه‌ریزی‌شده شباهت دارد.
با اینکه گرافیتی‌ها به نظر می‌رسند یک ابداع امروزی سختگیرانه باشند که روی دیوارهای آجری سراسر دنیا به تصویر کشیده می‌شوند، اما به اندازه امروزی که فکر می‌کردیم نیستند. تمدن‌های باستان هم با گرافیتی سروکار داشته بودند و بعضی از آن‌ها هنوز هم وجود دارند.
اگر می‌خواهید چیز بیشتری درباره گرافیتی‌هاب باستانی بدانید، در مسیر معرفی ۱۰ گرافیتی‌های باستانی با ما همراه باشید.
تاریخ گرافیتی‌های باستانی
گرافیتی از چیزی که بیشتر مردم تصور می‌کنند، قدیمی‌تر است و حتی اولین طراحی‌ها هم هزاران سال قبل روی دیوارها حکاکی می‌شدند. این طراحی‌ها بعدها تکامل پیدا کرد و روی ساختمان‌ها دیده شد. تمدن‌های باستانی مانند رومیان و یونانیان می‌دیدند که مردم نامشان را روی ساختمان‌ها و بناهای داخلی می‌نویسند. البته گرافیتی‌های با جوک و شعر و اعتراضات تمام‌عیار هم دیده می‌شد.
اگر به گردشگرهای این روزها توهینی محسوب نمی‌شود، باید بگوییم که آن‌ها با نوشتن نام و طراحی چیزهای احمقانه روی ساختارهای باستانی، آن‌ها را خراب می‌کنند و همین باعث شده تا بدنام و رسوا شوند. حتی دانستن این مورد خیلی جالب است که تا چه حد تغییر کرده‌ایم. چون رومیان باستان هم زمانی که به خرابه‌های مصریان می‌رفتند، آن‌ها هم همین کار را می‌کردند.
گرافیتی چه با شکل‌وشمایل هنری و چه با حالت اعتراضی‌اش، برای هزاران سال دوام آورده و زندگی مردمی که با آن سروکار داشتند را مستند کرده است و مشکلات و حس شوخ‌طبعی‌شان را نشان می‌دهند که به امروزه بسیار شباهت دارد.
۱-گرافیتی‌های حیوانات وحشی
دوره: ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح
کشور: سودان
این طراحی‌ها در بیش از ۲۰۰۰ سال قبل روی دیوارهای محصور بزرگ موسورات اصفره کشیده شده، که در سودان قرار گرفته است. هرچند، زمانی که گرافیتی‌ها حیوانات وحشی روی دیوارها شکل بگیرند، بخشی از پادشاهی کوش بود.
دیوارهای محصور بزرگ در زمان ساخت، به هزارتو شباهت و اتاق‌های زیادی دارد، که باستان‌شناسان هدف آن را نمی‌دانند. با این حال، فرضیاتی وجود دارد که گفته می‌شود، این گرافیتی‌ها برای شناسایی کاربرد هر اتاق استفاده می‌شدند.
این گرافیتی، حیوانات متنوعی مانند بابون‌ها و سگ‌ها و کرگردن‌ها و فیل‌ها کروکودیل‌ها را نشان می‌دهد و بیشتر از چیزی که روی سطحش دیده می‌شود را به تصویر در می‌آورد. دیده می‌شود که بعضی از حیوانات در این گرافیتی، یک شمایل مذهبی به دست گرفته‌اند. در تصویر بالا هم شیر بال‌داری را می‌بینید که احتمالا همان خدای باستانی، آپدماک باشد.
۲- گرافیتی‌های مربع کلمه
دوره: ۱۷۷ سال بعد از میلاد مسیح
کشور: ترکیه
این گرافیتی در زیرزمین بازیلیکا رومی کشف شده بود و زمانی هم که باستان‌شناسان آن را برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ میلادی کشف کردند، از آن یافته‌های جذاب محسوب می‌شد. با اینکه این گرافیتی در حال حاضر در ترکیه امروزی قرار گرفته، اما در زمان طراحی‌اش، در شهر باستانی سمورنای یونان بود.
پنج کلمه روی این کتیبه نوشته شده که هر حرفش در طول آن جایی گرفته و می‌تواند اولین نمونه شناخته‌شده از گرافیتی بازی با کلمات باشد. تمام کلمات هم به زبان لاتین هستند و هم به صورت افقی و هم به صورت عمودی خوانده می‌شود.
باستان‌شناسان معتقدند که این مربع کلمه، چیزی بعد از زمین‌لرزه ۱۷۷ سال بعد از میلاد مسیح ساخته شده بود.
۳- گرافیتی‌های لوپانار
دوره: ۰ – ۷۹ سال بعد از میلاد مسیح
کشور: پمپئی
لوپانار، ساختمانی در نزدیکی تقاطع وینکو دل لوپاناره و ویکو دل بالکن پنسیل قرار گرفته است. این ساختمان یکی از جاذبه‌های دیدنی در خرابه‌های پمپئی در کامپانیای ایتالیاست، که در مجاور پایه کوه وزوو قرار گرفته.
تعاملات اجتماعی زیادی در این مکان خاص صورت گرفته بود و به گفته باستان‌شناسان، لوپانار، قطب اجتماعی محبوب در آن زمان محسوب می‌شد. گرافیتی‌های با مضمون آگهی‌های ورزشی و پیام‌های محاوره‌ای و تبلیغات سیاسی روی این دیوارها کشیده شده است. حتی بعضی از نقاشی‌هایی هم روی این دیوارها وجود دارند که در کنار نقاشی‌های روزمره، ماهیت اروتیک (شهوانی) دارند.
۴- گرافیتی‌های عشق مثلثی ساکسیوس
دوره: ۰- ۷۹ سال بعد از میلاد مسیح
کشور: پمپئی
پمپئی که در زمانی یک شهر پررفت‌وآمد زنده و پرنشاطی در ایالیا بود، فوران کوه وزوو در ۷۹ سال بعد از میلاد مسیح آن شهر را نابود کرد. هرچند، اگر نگوییم هزاران نمونه گرافیتی، اما صدها گرافتیی در این خرابه‌های باستانی قرار گرفته است.
براساس مدرک واقعی از زندگی مردم که در آن روزها زندگی می‌کردند، پیام‌ها همیشه به چیزی بسیار معنادار و بامفهوم محدود نمی‌شود. گاهی، این پیام‌ها بیان ساده‌ای عشق هستند و همیشه آنطور که شاید تصور می‌شود هم اخلاقی نیستند.
مکالمه‌ای بین دو نفر روی دیوار میخانه پمپئی کشیده شده، برای جذب دختر محلی به نام آیریس با هم رقابت می‌کردند. اولی که سوریوس بود، به ساکسیوس گفت که عشقش را به آیریس بیان کند. اما آیریس محبت او را جواب ندارد و سوریوس خودش را رقیب ساکسیوس می‌دید.
ساکسیوس جواب می‌دهد و سوریوس را نسبت به خودش، «حسود» و «بی‌جذاب» می‌دید. سوریوس هم بهایی نمی‌دهد و یک بار دیگر می‌گوید که آیریس، ساکسیوس را دوست ندارد و همین می‌شود پایان مبادله.
۵- گرافیتی‌های آمورزش الجون
دوره: ۲۳-۱۳۲ هجری قمری
کشور: اردن
گرافیتی‌های عربی در بخش‌های زیادی از جهان به نمایش در می‌آید. با اینکه بسیاری از آن‌ها، بی‌اهمیت هستند و درباره زندگی روزمره می‌گویند، اما حکاکی‌ها و نقاشی‌هایی با ماهیت عمیق‌تری هم وجود دارند که پیام‌های فلسفی و مذهبی را می‌رسانند.
تصور صخره‌ای که در ابتدای عنوان این قسمت مشاهده کردید، پیام مذهبی به ما القا می‌کند و چیزی نیست جز یک تقاضای مذهبی. در این گرافیتی، مردی به نام الجون یا شخصی در کنارش دیده می‌شود که برای بخشش گناهانش، التماس می‌کند.
در این نوشته‌ها آمده است:«ای پروردگارا، بخشش را برای الجون بخواه و به او رحم کن.»
۶- گرافیتی‌های گلادیاتورهای آفرودیزی
دوره: ۳۰۰ – ۴۰۰ سال بعد از میلاد مسیح
کشور: آفرودیزیاس، یونان
نمونه‌های زیادی از گرافیتی‌های باستانی در شهر کوچک یونانی از آفرودیزیاس وجود دارد و مجاور آناتولی امروزی، ترکیه قرار و نامش را هم از الهه یونانی عشق، آفرودیت گرفته است.
گرافیتی‌های زیادی روی دیوارهای آفرودیزی کشف شدند، که به نسبت گرافیتی ساده‌ای هستند. اصلا در تصویر بالا طراحی کودکانه‌ای از یک گلادیاتور می‌بینید. البته نمونه‌های مشابهی هم وجود دارد که سرگرمی‌های محلی و حیوانات و نمادهای مذهبی سراسر آن منطقه را به تصویر می‌کشند.
۷- گرافیتی «کتیبه خواهد ماند»
دوره: ۹۱ هجری قمری
کشور: اردن
یکی از حیرت‌انگیزترین گرافیتی‌های اردن، قطعه‌ای از یک نوشته عربی است. این گرافیتی با ماهیت شاعرانه‌اش، خواننده را در معنای و نحوه ماندگاری این قطعه‌های باستان هنری به فکر فرو می‌برد.
این دست‌نویس را شخصی به نام موسی بن عمران نوشته و آرزویش این بود، که گرافیتی‌هایش در پالمیرا را مردم صدها یا هزاران سال بعد مشاهده کنند. او حتی در زمان طراحی این گرافیتی‌ها، رویایی باستان‌شناسانی داشت که از گرافیتی‌هایش پرده برمی‌دارند.
در این متن باستانی اینگونه آمده است:«این دست‌نوشته‌ای است که با دست خودم نوشته‌ام. دست من از بین می‌رود، اما این کتیبه خواهد ماند.»
۸- گرافیتی‌های گردشگر ناراضی
دوره: ۰ – ۱۰۰ سال بعد از میلاد مسیح
کشور: مصر
همه‌مان درباره دره شاهان در مصر چیزهایی می‌دانیم که به خاطر آرامگاه و اهرام شگفت‌انگیزش، مشهور شده است. اصلا بعضی از جذاب‌ترین و بزرگ‌ترین بناهای بشری در این‌جا کشف شده‌اند. اما متاسفانه این دستاوردهای باستانی بشری در دوره‌های مختلف نابود شدند. هرچند، چیزی که ممکن است غافلگیرتان کند این‌جاست، که حتی در دوران باستان هم همچین خرابکاری‌هایی رایج بوده است.
اثبات این ادعا را هم می‌شود در آرامگاه فرعون رامسس ششم دید. اصلا باستان‌شناسان بیش از ۱۰۰۰ دست‌نوشته‌های حکاکی‌شده و رنگ‌آمیزی‌شده در آن‌جا کشف کردند، که به دست گردشگران روی دیوارهای این آرامگاه کشیده شده بود. حتی یکی از گرافیتی‌ها را هم گردشگری روی دیوارها کشیده که از سفرش گلایه‌مند بود و نوشت:«من از این‌جا بازدید کردم، اما به غیر از تابوت سنگی، چیز دیگری را نپسندیدم!»
۹- گرافیتی‌های رقابت گروه‌های هرمی
دوره: ۲۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح
کشور: مصر
بنا کردن اهرام مشهور گیزا، فرآیند خسته‌کننده‌ای محسوب می‌شد، که برای آن تلاش زیادی می‌کردند. اصلا ده‌ها هزار مصری در ساخت این بناهای عظیم همکاری و مشارکت کردند. بعضی از کارگران هم گرافیتی‌هایی روی آن طراحی می‌کردند که به باستان‌شناسان و مورخان اجازه می‌دهد، چیزهای زیادی درباره سیاست‌های موجود در این ساخت‌وسازها کسب کنند.
در بعضی از کتیبه‌های این اهرام به «مستی‌های منکور» و «دوستان گنگ خوفو» اشاره می‌کند، که هم منکور و هم خوفو از شاهان مصری بودند و دستور ساخت این اهرام را دادند.
به نظر می‌رسد که این گنگ‌ها با یکدیگر در رقابت بودند و از هر همه آن‌ها در یک طرف کتیبه‌هایی که در بعضی از اهرام قرار گرفته، اشاره شده است.
۱۰- گرافیتی‌های خانه مایوس کاستریکیوس
دوره: ۰ – ۷۹ بعد از میلاد مسیح
کشور: پمپئی
گرافیتی‌هایی که به شکل‌وشمایل زیبایی نگهداری شدند، پیامی روی دیوارهای خانه‌ها نشان می‌دهند که به ساختمان‌های عمومی محدود نمی‌شود. به لطف تلاش‌های باستان‌شناسان، برخی از باکیفیت‌ترین گرافیتی‌های باستانی جهان در خانه مایوس کاستریکیوس کشف شده است.
نمونه‌هایی از اشعار باستانی به زبان لاتین روی دیوارهای این خانه پیدا شده است. با اینکه شاید در نگاه اول آشفته به نظر برسند، اما معمولا به طور عمودی مرتب شدند و به فضای شعرهای دیگر وارد نشدند. حتی در بعضی از کتیبه‌ها، هم متن و هم تصاویری دیده می‌شود.
تصویری هم که از گرافیتی‌های خانه مایوس کاستریکیوس در بالا آمده، راه‌پله‌هایش را نشان می‌دهد و بعضی از اشعار هم در این مکان باستانی کشف شده است.
