با انواع قدیمی ترین عروسک های تاریخ بشر بازی کرده اید؟

سر و گوش خیلی از ما با عروسک‌های‌مان گرم می‌شد و هنوز هم می‌شود. البته نمی‌دانیم پسرها هم بازی می‌کردند یا نه، اما این دخترها بودند که عروسک‌های‌شان را از خودشان دور نمی‌کردند. حالا عروسک‌های‌شان می‌خواهد پارچه‌ای باشد، پلاستیکی باشد یا عروسک‌های حیوانات مصنوعی. به هر حال، عروسک‌های‌شان آن‌ها را حتی برای چند ساعت هم که شده سرگرم می‌کرد.

همین باعث شد تا کنجاو شویم و ببینیم که آیا کودکان دوران باستان هم با عروسک روزشان را شب می‌کردند یا نه. اصلا قدیمی ترین عروسک های تاریخ چه شکلی بودند. اصلا آن زمان عروسک وجود داشته؟ راستش را بخواهید قدیمی‌ترین عروسکی که تا به الان پیدا شده، قدمتش را به بیش از ۴۰۰۰ سال قبل تخمین می‌زنند و این هم یعنی بله، عروسک در هزاران سال پیش بازیچه دست کودکان آن زمان بوده است.

سال‌ها می‌گذرد و انواع عروسک‌های امروزی بسته به برند و منطقه‌ای که ساخته می‌شود، به هر شکل و اندازه و قیمتی به دست کودکان‌مان می‌رسد و در این سال‌ها خوب به فروش می‌رسند. امروز هم قرار است  ۵ نوع قدیمی‌ترین و با ارزش‌ترین عروسک‌هایی که تا به حال دنیا به خود دیده را معرفی کنیم. البته این را بگوییم که بعضی‌های از انواع عروسک‌های فهرست امروز آن‌قدر قدیمی هستند که تاریخ دقیق‌شان دیگر قابل تشخیص نیست.

۵. عروسک های پلاستیکی

سال ساخت: ۱۹۴۰ میلادی

کشور مبدا: آلمان

خالق: روث روث هندلر

ارزش امروزی: بسته به برند

عروسک‌های پلاستیکی اولین بار در اوایل ۱۹۴۰ میلادی ساخته شدند و راستش را هم بخواهید به عنوان بخشی از مطالعات روانشناسی و برای کمک به محققان استفاده می‌شد تا رفتار کودکان را با آن عروسک‌های پلاستیکی درک کنند. البته اولین عروسک‌های پلاستیکی نه جذاب، حتی زمخت و غیرجذاب بودند. منتها همین که زمان می‌گذشت، فرآیند ساخت‌شان بهتر می‌شد و به مرور ظاهر واقعی‌تری به خودشان می‌گرفتند. حتی ابتکارات زیادی روی عروسک‌های پلاستیکی در آن سال‌ها انجام می‌شد.

یکی از ابتداعاتی که بد نیست به آن اشاره کنیم، این است که در دهه ۱۹۵۰ میلادی به گونه‌ای طراحی می‌شدند که می‌توانستید دست و پای‌های‌شان را از بدن عروسک جدا کنید که همین امروز هم ممکن است چنین عروسک‌هایی را مشاهده کنید. این ویژگی، بازی کودکان را راحت‌تر می‌کرد و فراغ بال بیشتری برای بازی به آن‌ها می‌داد. ۲۰ سال بعد می‌گذرد و دهه ۱۹۷۰ میلادی می‌آید تا موی سر به عروسک‌ها اضافه شود تا ظاهر و حس و حال واقعی‌تری به خود بگیرند و بازی کردن با آن‌ها جذاب‌تر به نظر برسد.

از آن سال‌ها مدت‌هاست که می‌گذرد و در بازار امروز رد و پای عروسک‌های پلاستیکی مختلفی را می‌توانید ببینید که ظاهر بعضی‌های‌شان حتی با انسان‌های واقعی مو نمی‌زند و شکل و ظهار واقعی‌تری دارند. البته عروسک‌هایی هم هستند که بیشتر جنبه تزنیتی دارند. حالا که از عروسک‌های پلاستیکی گفتیم بد نیست چند به برند معروف آن‌ها اشاره کنیم که باربی، جی. آی. جو و دیزنی پرنسس از برندهای معروف عروسک‌های پلاستیکی به حساب می‌آیند.

آیا می دانستید؟

این‌طور که هر سال تخمین زده می‌شود، چیزی حدود ۲۹ میلیون عروسک در ایالات متحده آمریکا به فروش می‌رسد. جالب است این را هم بدانید که ساخت یک عروسک از صفر تا صد هم حدود ۸ ساعت زمان می‌برد.

۴. عروسک های ماتروشکا

سال ساخت: ۱۸۹۰ میلادی

کشور مبدا: روسیه

خالق: واسیلی زوروچکین – سرگنی مالیوتین

ارزش امروزی: ۱۰ تا ۵.۰۰۰ دلار یا بیشتر

یکی از قدیمی ترین عروسک های تاریخ، عروسک‌های ماتروشکا است که به عروسک‌های تو در توی روسی هم شناخته می‌شود. این عروسک‌ها چوبی هستند و عروسک‌های کوچک‌تری به شکل و شمایل خودش را در داخل خود جایی می‌دهند. حالا فکر نکنید که چون چوبی هستند یعنی رنگ و لعابی ندارد. نه، این عروسک‌ها که بیشتر افراد و شخصیت‌های مختلفی رنگ آمیزی می‌شوند، از محبوب‌ترین سوغات روسی هستند که هر کسی از سفر روسیه برمی‌گردد، یکی از آن‌ها را برای اطرافیانش سوغاتی می‌آورد.

بد نیست از داستان به وجود آمدنش بگوییم. اواخر دهه ۱۸۹۰ میلادی بود که منبت کاری به نام واسیلی زوروچکین اولین مجموعه عروسک‌های ماتروشکا که ۸ عروسک کوچک بودند را ساخت و  نقاشی به اسم هم آن‌ها را رنگ آمیزی کرد. که سر و صورت انسان‌های واقعی را به خود گرفته بودند. محل تولد این نوع از عروسک‌ها هم شهر سرگیف پوساد، روسیه بود.

همانطور که گفتیم این عروسک‌ها یکی از سوغاتی‌های محبوب روسیه به حساب می‌آیند که در گوشه و کنار مغازه‌های شهرهای روسیه می‌توانید یکی از آن‌ها را بخرید و به عنوان سوغاتی یا کادو برای مراسمات خاص تولد یا کریسمس هدیه دهید.

آیا می دانستید؟

چون این عروسک‌ها را به عنوان هدیه به مادرها و مادربزرگ‌ها می‌دادند، از همان زمان به آن‌ها «ماتروشکا» می‌گفتند که نامش از کلمه روسی به معنای «مادر» می‌آید. می‌دانید که عروسک‌های سنتی ماتروشکا ۸ عروسک در داخل خودش دارد مجموعه آن‌ها می‌تواند کمتر یا بیشتر هم باشد.

۳. عروسک های فشن چینی پرسلین

سال ساخت: حدود اواسط ۱۸۸۰ میلادی

کشور مبدا: آلمان

خالق: جومو، برو، گوتیه، رومر و هورت

ارزش امروزی: ۱۰ تا ۲۰۰ دلار یا بیشتر

اولین عروسک‌های فشن چینی پرسلین در آلمان و در همان اواسط ۱۸۸۰ میلادی از بیسکو ساخته می‌شدند. این نوع از عروسک‌ها را دو بار می‌پختند که این روش باعث می‌شد از سایر عروسک‌های چینی پرسلین دیگر مقاومت و تاب آوری بیشتری داشته باشند.

شاید همین ویژگی باعث می‌شد هزینه زیادی برای تولیدشان صرف شود و فقط مشتریان ثروتمند توان خرید آن‌ها را داشته باشند. البته اولین عروسک‌های فشن به اواسط قرن ۱۹ در پاریس برمی‌گردد که از چینی  پرسلین لعاب دیده ساخته و معمولا با دست رنگ آمیزی می‌شدند.

اولین تولیدانبوه قدیمی ترین عروسک های تاریخ فشن در آمریکا هم به اواخر قرن ۱۹ برمی‌گردد که از چینی پرسلین بدون لعاب ساخته می‌شدند و البته از عروسک‌های قبلی لعاب دیده هم ارزان‌تر بودند و در بازار هم به محبوبیت زیادی رسیدند. بعد از سال‌ها این عروسک‌خای فشن چینی پرسلین هنوز در سراسر دنیا ساخته می‌شوند و تمام سنین از آن‌ها لذت می‌برند.

آیا می دانستید؟

عروسک‌های فشن چینی پرسلین در اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی در ایالات متحده آمریکا به شدت به محبوبیت زیادی رسید. اصلا بسیاری از عروسک‌های مشهور مانند گیبسون گرل و باربی هم از جنس چینی پرسلین هستند و این هم یعنی هنوز هم این نوع از عروسک‌ها محبوب خودشان را دارند و بسیاری از مردم سراسر دنیا آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند.

۲. عروسک های سفالی

سال ساخت: دهه ۱۳۰۰ میلادی

کشور مبدا: مصر

خالق: ناشناس

ارزش امروزی: حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار

اولین و می‌توان گفت قدیمی‌ترین عروسک های تاریخ از جنس سفالی که تا به الان پیدا شده، از معابد مصر باستان بوده که از آن عروسک‌ها به عنوان نمادهای مذهبی استفاده می‌کردند. البته تصور می‌شد مصری‌ها از آن‌ها در کنار نمادهای مذهبی برای بازی به کودکان‌شان می‌دادند تا همنشین روز و شب‌های‌شان باشد.

اگر به اورپا هم نگاه کنیم، می‌بینیم اولین سابقه استفاده از عروسک‌های سفالی در اروپای آن زمان به قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد که به عنوان عروسک یا عروسک بچه استفاده می‌کردند. این عروسک‌ها معمولا به شکل بچه‌های واقعی ساخته می‌شدند و با آن چشم‌های لعاب دیده و موهای واقعی، ویژگی‌های زنده‌تری به خود می‌گرفتند.

محبوبیت این عروسک‌ها در اروپا در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ ادامه داشت و برای چند قرن کودکان را سرگرم می‌کردند. در این زمان این عروسک‌ها را به عنوان هدیه به دختران جوان هم هدیه می‌دادند. در قرن ۱۹ هم سر از آمریکا در آوردند و به محبوبیت زیادی رسیدند. اگر از شرکت‌های تولید انبوع عروسک‌های سفالی هم بگوییم، می‌توانیم به ماتل و آمریکان گرل اشاره کرد که عروسک‌های‌شان را در فروشگاه‌های سراسر کشور به فروش می‌رسانند.

آیا می دانستید؟

عروسک‌های سفالی شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی دارند و می‌شود آن‌ها را به هر شکلی ساخت؛ از شکل حیوانات و شخصیت‌های کارتونی گرفته تا شکل بچه‌ها.

۱. عروسک های پدل

سال ساخت: حدود ۲۰۳۰ – ۱۸۰۲ قبل از میلاد مسیح

کشور مبدا: مصر

خالق: ناشناس

ارزش امروزی: ۷۰۰.۰۰۰ دلار تا ۴.۵ میلیون دلار

قبل از دوره قبل سلسله‌ای هم اولین و قدیمی‌ترین عروسک های تاریخ بشر به عنوان عروسک‌های پدل در مصر ساخته شده بودند. این عروسک‌های سفالی شکل و شمایلی مانند بدن انسان داشتند و سرشان هم به شکل پدل یا پارو بود. این عروسک‌ها را ابتدا در قبرها پیدا کرده بودند که تصور می‌شد مصری‌ها آن‌ها را به مرده‌های‌شان هدیه می‌کردند.

شاید فکر کنید که این عروسک‌ها به عنوان قدیمی ترین عروسک های تاریخ بیشر تنها در تاریخ باستان مصر پیدا دیده شدند. اما باید بگوییم که علاوه بر مصر، در بخش‌هایی از افریقا و حتی غرب آسیا هم رد پای‌شان دیده شده است. معمولا هم از گل ساخته می‌شدند، اما گاهی هم پیش می‌آمد که آن‌ها را از چوب، استخوان و سنگ هم می‌ساختند.

همانطور که گفتیم، تصور می‌شد مصری‌ها این عروسک‌ها را به مرده‌های‌شان هدیه می‌دادند تا در دنیای پس از مرگ با آن‌ها خوش باشند. البته از فرهنگ مصر باستان که فاصله بگیریم، در بعضی از فرهنگ‌ها عروسک‌های پدل را خوش یومن می‌دانستند و تصور می‌کردند شاید هم هنوز تصور می‌کنند که شانس می‌آورند. البته بعضی از فرهنگ‌ها هم عروسک‌ها را تنها وسیله بازی کودکان‌شان می‌بینند.

آیا می دانستید؟

با گذشت سال‌ها عروسک‌های پدل هنوز در مصر ساخته می‌شود و گردشگرها هم فرصت را غنیمت می‌شمارند و آن‌ها را به چشم یک سوغاتی محبوب می‌بینند. منتها دیگر خبری از گل و سنگ نیست و آن‌ها را امروزه با چوب و پلاستیک و با طراحی سنتی مصری به دست مسافران و گردشگران می‌دهند تا سر ذوق‌شان بیاورند.