چرا ۱۰ هزار اسیر عراقی از ایران نرفتند؟
بازگشت آزادگان آخرین نوستالژی مهم دهه ۶۰ و جشن ملی بود. این سوی ماجرا که خوش گذشت ایرانی‌هایی بودند که آمدند و سوی دیگر ماجرا که جالب است، عراقی‌هایی بودند که نرفتند؛ بیش از ۱۰ هزار اسیر عراقی به کشورشان بازنگشتند. چرا؟
۲۶ مرداد سال ۱۳۶۹ شمسی به مدت یک ماه «مبادله بزرگ اسرای ایران و عراق» انجام شد و حدود ۳۸ هزار ایرانی به کشور بازگشتند. در مقابل ۴۰ هزار عراقی هم بودند که موقع تبادل اسرا وضعیت‌شان این‌طوری بود: «حدود ۷ هزار و ۵۰۰ نفرشان به‌صورت رسمی و کتبی به صلیب سرخ اعلام کردند که به کشورشان بازنمی‌گردند. ۳ هزار نفر هم اعلام نکردند که بازنمی‌گردند ولی بازنگشتند».
چرا؟ دلیلش این بود: «مجذوب انصاف و محبت ایرانی‌ها شده بودند… در اردوگاه‌ها به مسائل روحی و جسمی اسرا توجه ویژه‌ای می‌شد و کمیته‌هایی تشکیل شد که عبارت بودند از کمیته فرهنگی، کمیته بهداشت و درمان، کمیته کار و غیره. از جمله اقدامات کمیته فرهنگی سوادآموزی به حدود ۲۰ هزار نفر از اسیران بی‌سواد در نهضت سوادآموزی اردوگاه‌ها بود. علاوه‌بر آن ۹۶۰ نفر از اسرای عراقی حافظ کل قرآن و ۶ هزار نفرشان حافظ بخشی از قرآن کریم شدند. همچنین ۱۳۴ هزار جلد کتاب میان آنها توزیع شد…
کمیته بهداشت و درمان خدمات بسیاری برای اسرای عراقی انجام داد از جمله اینکه ۴ هزار و ۷۲۵ عینک طبی به آنها تحویل داده شد، حدود ۸ هزار و ۵۹۰ دست دندان مصنوعی برای اسرا ساخته شد و ۱۱ هزار و ۵۱۴ عمل جراحی مانند جراحی چشم برایشان انجام شد.در مجموع ۳۷ هزار و ۱۸۰ تن از اسرا برای معالجه به بیمارستان اعزام شدند و از خدمات بهداشت و سلامت و درمان بهره بردند».
