فلسفه شادباش سیزده به در چیست؟

یکی از فرضیه‌های معقول درباره جشن سیزده به در این است که ایرانیان پس از دوازده روز از نوروز که به یاد دوازده ماه از سال است، روز سیزدهم که روز فرخنده‌ای است به در و دشت و بوستان می‌روند و شادی می‌کنند و در حقیقت با این کار دوره جشن‌های نوروزی را به پایان می‌رسانند.

در منابع باستانی اشاره‌هایی به روز سیزدهم ماه داریم. در گاهشماری ایرانی هر روزِ ماه یک نام ویژه دارد و نام روز سیزدهم، «تیر» (تیشتر) است. در گاهشماری باستانی ایران، روز سیزدهم متعلق به تیر، ایزد باران می‌باشد و این ایزد جایگاه والایی در آیین زردشتی دارد. در یشت‌های اوستا بخشی هم مختص این ایزد است و تیشتر یشت نام دارد. در این یشت از نبرد تیشتر با اپوش، دیو خشکسالی و پیروزی این ایزد بر او و نتایج حاصل از آن سخن به میان می‌آید (تقضلی، ۱۳۸۹: ص ۵۱). از نکات درخور توجه در این یشت اشاره به تیراندازی آرش (بندهای ۶، ۷، ۳۷ و ۳۸) است و این قدیمی ترین منبعی است که در آن نام این قهرمان آمده است (همان: ص ۵۲) پس روز سیزدهم در فرهنگ ایرانی روز فرخنده‌ای محسوب می‌شود و در منابع مربوط به دوران باستان از روز سیزدهم به نیکی یاد شده است.

نگرش‌های اشتباهی وجود دارد که سیزدهم فروردین را نحس می‌دانند اما هنگامی که به صورت ویژه درباره «سیزدهم فروردین» در منابع جستجو می‌کنیم اشاره به فرخندگی این روز شده است. قطعا هیچ روزی نحس نیست ولی حتی در گذشته که روزها را به فرخندگی و نحسی تقسیم بندی می‌کردند سیزدهم فروردین را نحس نمی‌دانستند. ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه جدولی آورده که سعد یا نحس بودن روزها در نزد ایرانیان ذکر شده و در آن از سیزدهم فروردین با عنوان «سعد» به معنای فرخنده یاد شده است (ن.ک: بیرونی، ۱۳۸۶: ص ۳۵۹). این اشاره بسیار با اهمیت است و کاملا در تضاد با نحس بودن سیزده در نزد پیشینیان می‌باشد.

البته به این نکته باید توجه کنیم که وقتی به دنبال پیشینه سیزده به در برویم در می‌یابیم که در کتاب‌های تاریخی پیش از قاجار اشاره مستقیم و دقیقی به وجود جشن سیزده به در نشده است و این موضوع، گمانه زنی‌هایی ایجاد می‌کند که این جشن، با دوره باستان پیوندی ندارد. اما فراگیر بودن این جشن در میان مردم و همچنین سابقه وجود جشن‌های گوناگون در ایران باستان، ما را به این نتیجه می‌رساند که ممکن است این جشن یادگاری از دوران کهن باشد؛ به ویژه آنکه این جشن پیوند با طبیعت دارد و مردمان ایران‌زمین به دلیل پیوستگی‌هایی که با زیست‌بوم خود داشتند، جشن‌هایی که با زیست‌بومشان در پیوند بوده است، فراموش نمی‌کردند.

.

پاسدار زیست بوم خود باشیم