جشن بهمنگان

دومین روز هر ماه در تقویم ایرانیان باستان و زرتشتیان امروزی بهمن نامیده می شود و جشن ویژۀ این روز بهمنگان نامیده می شود. با نقشی که فرشتۀ بهمن(منش نیک، اندیشۀ نیک) در دین زرتشت دارد، انتظار می رفت که دربارۀ این جشن اطلاعات زیادی داشته باشیم. به گمان، جشن سده، که در روز دهم بهمن برگزار می شود، جشن ویژۀ این ماه را بسیار کمرنگ کرده و اغلب آن را از اعتبار پیشین خود انداخته است. ایرانیان در این روز مبارک در دیگی به نام بهمنجه آشی به نام دانگو، با استفاده از حبوبات و انواع گوشت می پختند و مهمانی میدادند و حتی آش را می فروختند. در این روز برای ازدیاد حافظه و دفع چشم بد، بهمنِ سرخ (بیرونی: سپید ؛ برهان:سپند) با شیر می خوردند. به نوشته اسدی در این روز “طعام ها سازند و بهمن سرخ و زرد بر قدح ها نهند و ماهیان و تره و ماست آرند.”

احتمالا یکی از ویژگی های جشن بهمنگان، تعاونی بودن آن است. به نظر می رسد که برای طبخ آش بهمنگان هر کدام از همسایگان “دانگ” خود را به خانه ای که آش در آن پخته می شده می دانند. به این ترتیب در آشی که فراهم پخته می شده، همۀ همسایگان سهم داشتند. به این آش، آش هفت دانه نیز می گفتند. احتمالا ، این که برای پختن این آش از گوشت های مختلفی استفاده می شده، تکیۀ کلام آگاهانه ای بر این بوده که امشاسپند بهمن یاور جانوران سودمند است. در هر حال رسم ایرانیان این نبوده است که برای پختن خوراکی از چند نوع گوشت مختلف استفاده کنند. جالب است که کاتبان صحاح الفرس در سدۀ دهم هجری بهمنجه را “بهمیجه” و در سال ۱۲۹۸ هجری قمری “بهینجه” ثبت کرده اند. شاید این نویسندگان با واژۀ بهمنجه بیگانه بوده اند.