پنی‌سیلین چگونه کشف شد؟
تا قبل از پیشرفت‌های علم پزشکی که اکثرا نیز در قرن نوزدهم و بیستم میلادی به منصه ظهور رسید، اغلب مرگ و میر‌های عمده در جهان یا به دلیل شیوع بیماری‌های مسری بود یا عواملی، چون جنگ‌ها، زلزله‌های مهیب و… را پشت سر خود داشت.
منهای این موارد، باقی تلفات انسانی به دلیل عدم شناخت کامل از عامل آنها، مرگ طبیعی قلمداد شده و در تذکره‌ها دلیل خاصی برای آن ذکر نمی‌شد.
به‌طور مثال مرگ‌هایی که بر اثر سکته قلبی یا مغزی حادث می‌شد به خاطر ناآشنایی با کارکرد دستگاه گردش خون تشخیص مناسبی به خود نمی‌دید، کما این‌که در همین ایران خودمان امراض منجر به بروز درد‌های وحشتناک و نهایتا مرگ به دلیل مبهم بودن عامل درد به شکل کلی «قولنج» نامیده می‌شدند.
عفونت، قاتل شماره یک
البته مسیر پیشرفت علم پزشکی نیز آنقدر‌ها که تصور می‌شود هموار نبود. تا قرن نوزدهم میلادی میزان مرگ‌ومیر مادران بعد از زایمان به قدری زیاد بود که در بعضی جوامع آبستن شدن را طی کردن نیمی از راه مرگ می‌دانستند.
اما وقتی یک پزشک ساده کشف کرد که شستن دست‌ها با آب و صابون توسط قابله‌ها، پرستاران و پزشکان قبل از انجام عمل زایمان تا ۹۰درصد احتمال بروز تب در مادران و مرگ آنها را پایین می‌آورد، سال‌ها طول کشید تا مجامع علمی مختلف بر این کشف صحه گذاشته و شستن دست‌ها پیش از ورود به اتاق زایمان را اجباری کنند.
شرح ساده داستان این بود که چرک زیر ناخن پزشک‌ها عفونت را وارد بدن مادران آبستن می‌کرد و به واقع یکی از دلایل عمده تلفات انسانی در جهان تا پیش از نیمه نخست قرن بیستم میلادی بدون‌شک مرگ بر اثر عفونت بود.
کشف اتفاقی پنی‌سیلین
در جنگ جهانی اول استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده هنگام بستن زخم‌ها عمومیت یافت، اما برای مبارزه با عفونت گسترش یافته در خون و بدن هیچ راه حل عملی خاصی وجود نداشت. یا گلبول‌های سفید موفق می‌شدند وظیفه خود را انجام دهند یا شکست می‌خوردند و کار تمام می‌شد.
در چنین وضعیتی بود که الکساندر فلمینگ، پزشک و دانشمند اسکاتلندی تمام وقت خود را صرف یافتن ماده‌ای برای مبارزه با عفونت بدون آسیب زدن به ارگان‌های داخلی کرد و نهایتا به شکلی کاملا اتفاقی موفق به کشف ماده پنی‌سیلین شد.
او در‌سال ۱۹۲۸ میلادی، هنگام کشت یک باکتری کشنده، ظرف حاوی باکتری را بدون قصد قبلی در معرض هوا قرار داد و در نتیجه بخشی از ظرف کپک زد.
فلمینگ با مشاهده نابودی باکتری‌ها در اثر مجاورت با کپک، متوجه شد با استخراج ماده تولید شده توسط کپک می‌توان برخی میکروب‌ها و باکتری‌های کشنده را نابود کرد.
هرچند همه‌گیر شدن استفاده از پنی‌سیلین ۲۰سال دیگر زمان برد، اما کشف الکساندر فلمینگ که دقیقا ۱۳۸سال از تولدش می‌گذرد (۶ آگوست ۱۸۸۱ اسکاتلند) هنوز پس از گذشت ۸ دهه پر استفاده‌ترین آنتی‌بیوتیک جهان است.
منبع
روزنامه شهروند
