برج رِسکِت کجاست؟

معرفی

برج رِسکِت یکی از برج های مدور آجری متعلق به قرن ۵ هجری قمری می باشد که در روستایی به همین نام در شهرستان ساری، بخش دودانگه واقع شده است. این بنا دارای دو کتیبه به خط کوفی و پهلوی است. این اثر در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شمارهٔ ثبت ۱۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است برج رسکت مربوط به سدهٔ ۵ ه‍.ق است در ۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهر ساری در بخش دودانگه ساری، روستای رسکت واقع شده‌است. مسیر دسترسی به آن از ساری آغاز و پس از عبور از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی سدّ منحرف می‌شود.

 

دربارهٔ برج

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب سنگی در این منطقه سقوط کرد که به نام «شهاب سنگ اسپهبد شروین» خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهاب سنگ می‌دانند. برج رسکت که در شیب تند کوهی سنگی بنا شده در سال ۴۱۳ هجری قمری ساخته شد مدفن یکی از شهریاران آل باوند است ۱۸ متر ارتفاع دارد محیط ان در پایین ۱۴٫۷۶ متر است. حد فاصل قسمت فوقانی بدنه و آغاز گنبد برج با مقرنس کاری تزئین شده‌است و دو کتیبه آجری نیز به خط پهلوی ساسانی و خط کوفی در روی آن به چشم می‌خورد. برج رسکت مدوّر است با سقفی مخروطی که قطر قسمت داخل آن ۵۷٫۴ متر است. لبهٔ برج با ردیف مضاعفی از مقرنس‌های آجری مزیّن به نقوش گچبری آذین شده‌است. در پایین این مقرنس‌ها کتیبه‌ای با شکوه بخطّ کوفی به کمک گچبری نقش شده‌است. دوسوم این کتیبه از میان رفته‌است. حروف کتیبه برنگ سفید بر زمینه‌ای به رنگ آبی جلوه گری می‌کند. مفاد کتیبه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم.. قل هو اللّه احد اللّه الصمد لم یلد ولم یولد ولم یکن له کفواً احد. (سورهٔ ۱۱۲) بسم اللّه الرحمن الرحیم کلّ نفسِ ذائقه الموت …(سوره ۲۱، آیهٔ ۳۶ ‍[ کذا فی اصل]. بالای درِ کتیبهٔ دیگری که آن هم از گچ ساخته شده و بسیار آسیب دیده به چشم می‌خورد.

برج رسکت

این کتیبه شامل چهار سطر است که سه سطر اول و نصف از سطر چهارم بخطّ کوفی ریحان مشابه خط کتیبهٔ فوقانی است و نیم دیگر از سطر چهارم بخط پهلوی است. متنی که بخط کوفی نوشته شده توسط خطی عمودی به دو بخش تقسیم شده که یکی آیات قرآنی و دیگری مطالب تاریخی است. خط عمودی دیگری نوشته‌های کوفی را از متن پهلوی جدا ساخته است. مفاد اولین بخش از کتیبه که بخط کوفی احتمالاً چنین است: لا اله إلاّ اللّه مخلصاً محمّد رسول اللّه صادقا این جملات نشانه ایمان به اسلام است که به آن کلمات مخلصا و صادقا اضافه شده‌است. گرچه این دو کلمه در نوشته‌ها کاملاً غیرمعمول است ولی هنوز در ایران به هنگام بیان شفاهی شهادتین به منظور تحکیم و تأیید بیشتر به کار می‌رود. معنای کلمه اول «با خلوص قلب» و معنای کلمه دوم «با صداقت قلبی» است. مفاد بخش تاریخی با این کلمات آغاز می‌شود: هذه القبّه … و بجز این چند کلمه چیزی بر جای نمانده که بتوان خواند. به ما گفتند که کلمات بعدی لهرمزد یار … است، ولی قابل قبول نیست که نام کسی که این برج برای مزار او ساخته شده بدون ذکر القاب و عناوین و بلافاصله پس از کلمه قبل آورده شود. علاوه بر این اشکالات دیگری نیز وجود دارد. در خصوص تاریخ احداث بنا، به نظر می‌رسد که در انتهای متن کوفی آخر این حروف کلمه مائه به معنای صدها خوانده می‌شود ولی چیز دیگری از تاریخ باقی نمانده. با این همه اگر در مورد نام ماه که خیلی صدمه دیده ولی ظاهراً شوال خوانده می‌شود یقین حاصل کنیم با توجه به فاصله کمی که میان کلمه شوال و مائه باقی می‌ماند می‌توان گفت که تاریخ سال دقیقاً اربعمائه (۴۰۰) است.

 

 

 

برج رسکت مازندران

 

دو برج آرامگاهی رسکت و لاجیم در استان مازندران در زمان غزنویان ساخته شده‌اند اما در این زمان خاندان باوندیان که از اسپهبدان ساسانی بودند در مازندان حکومت می‌کردند. این خاندان از دوره ساسانی در این منطقه از کشور بوده‌اند اما با ورود اسلام، مسلمان شده‌ و حدود ۷۰۰ سال در مازندران حکومت کرده‌اند. دو برج رسکت و لاجیم آرامگاه شهریار ابن قارون، و یکی از اعضای خاندان باوندیان است.

شهاب سنگ شروین

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب سنگی در این منطقه سقوط کرد که به نام «شهاب سنگ اسپهبد شروین» خوانده‌شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهاب سنگ می‌دانند.

 

موقعیت برج بر روی نقشه

 

 

منابع

  1. «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بازبینی‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱.
  2. ماهنامهٔ نجوم، شماره ۲۰۷، خرداد و تیر ۱۳۹۰، صفحهٔ ۳۲.

 

بهترین از سراسر وب

[toppbn]
ارسال یک پاسخ