شهر مانایی ها / جلوه هنر و اسطوره
تپه حسنلو در جنوب غربی دریاچه ارومیه و ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهرستان نقده قرار دارد و ارتفاع آن از از بستر رودخانه ۲۰ متر و قطر آن ۲۵۰ تا ۲۸۰ متر است.
شهر حسنلو در کنار دریاچه باطلاقی شور گل قرار دارد و آب تلخ و شور آن قابل استفاده نیست. تپه حسنلو در غرب شهر قرار دارد. تپه های کوچک و بزرگ دیگری در اطراف تپه حسنلو هستند که ارتفاع آنها از تپه اصلی کمتر است.
کاوشهای این منطقه در سال ۱۳۱۳ توسط یک تاجر عتیقه شروع شد. پس از آن طی بیست و دو حفاری از سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷ توسط هیئت دانشگاه پنسیلوانیا بخشهایی از جنوب غربی تپه خاک برداری شد و دژ و استحکامات دیده شد و نقشه آن ترسیم شد.
معماری بنا همانند دژ زیویه است، دیوارهای قطور سه متری با خشت خام که با کاه گل و گل رس قالب زده شده اند و برپایه هایی از لاشه سنگ چیده شده اند. بنای دژ در بعضی قسمتها دو طبقه بوده است.
ارتفاع دیوار دژ نه متربود و در هر ۳۰ متر یک برج دیده بانی داشت. ستونها از چوب درخت تبریزی بودند که پایه های سنگی داشتند و سقف با الوار تبریزی، نی، بوریا و کاه گل ساخته شده بود. آبروهای عمیقی برای فاضلاب درون دژ وجود داشته و بیرون دژ کشاورزی دایر بوده و در مواقع حمله اهالی محل به درون دژ میرفتند .
زندگی در این دژ یک شبه به پایان رسیده و در یک حمله غافلگیرانه توسط آشوری ها یا اورارتویی ها دژ به آتش کشیده شده است و قتل عام مردم جز خاکستر چیزی بر جای نگذاشته است.
به موجب آزمایش کربن۱۴ بر روی ذغالهای سوخته، آتش سوزی را در سالهای۸۳۳پیش از میلاد تا سال۸۱۱پیش از میلاد درماههای مرداد تا مهر تخمین زده اند، زیرا فصلی بوده که انگور درون دژ انبار شده بود و زغال انگورها شناسایی شده است .
جام حسنلو که با داستانهای جالب کشف شده است یکی از برترین آثار زرگری دنیای باستان است. علاوه بر این جام طلایی، آثار متعدد با ارزش فلزی و سفالی در این تپه کشف شده است و موزه های دنیا را رنگین کرده است .
وقتی حسنلو مورد حمله قرار میگیرد اهالی غافلگیر میشوند. سه نفر از آنها به اتاقی میروند که جام طلای مورد بحث در آن قرار داشته است و آنرا که میراث قوم آنها بوده است برمیدارند تا از دست مهاجمان رهایی دهند.
در همین لحظه شهر در آتش گرفتار میشود و سقف چوبی اتاق جام آتش گرفته و بر سر این سه نفر فرو میریزد و آن سه را به همان حالتی که بودند مدفون میکند. تا اینکه در روز ۲۹ مرداد ماه سال۱۳۳۷ کارگران حفاری در طی کاوش سه سرباز مانایی را با لباس رزم،کلاه خود مسی ومسلح از زیر خاکستروخاک بیرون میکشند و پس از حدود ۲۸۳۳ سال جام طلا را از دست مرد سوخته جدا میکنند.
جام به ارتفاع ۲۵سانت و قطر دهانه۶سانت و به وزن۹۵۰گرم از طلای خالص است و توسط قلم زنی روی آن نقشهایی شکل گرفته است که باورهای مذهبی و آیینی قوم ماننایی را روایت میکند .
نمونه های تکمیل شده امروزی معماری حسنلو
