در مورد دوران پارینه سنگی چه می دانید؟

دوران پارینه‌سنگی یا پالئولیتیک (Paleolithic) قدیمی‌ترین دوران ماقبل تاریخ انسان و فرهنگ مادی انسانی و دورانی است که در آن انسان برای نخستین بار از ابزار سنگی دست‌ساز استفاده کرد. پارینه‌سنگی از حدود ۲٫۵ میلیون سال پیش تا زمان عقب‌نشینی یخچال‌ها از نیمکرهٔ شمالی در فاصلهٔ سال‌های ۱۰ هزار تا۸۵۰۰ ق. م. ادامه داشت. به پارینه‌سنگی، عصر سنگ کهن و دیرینه‌سنگی هم گفته شده‌است.

دوران پارینه‌سنگی ابتدایی‌ترین و طولانی‌ترین مرحله زندگی انسان است (در واقع ۹۹٪ آن را پوشش می‌دهد). در این دوره روند فرگشت فکری، جسمی، فرهنگی و فناورانه انسان شکل می‌گیرد. اولین ابزارها به دست گونه‌های نخستین انسانی به وسیله سنگ در این دوره ساخته می‌شود.

مکان آن نیز شرق آفریقا در اتیوپی، کنیا، تانزانیا به ویژه ناحیه الدوایی و در آسیا و اندونزی است. در همین دوره بود که انسان از شکل شاخه‌های اولیه سرده انسانی نظیر انسان ماهر Homo habilis تحول یافته و به شکل انسان امروزی یعنی انسان خردمند Homo sapiens درآمد.

طی پارینه‌سنگی انسان‌ها در گروه‌های نسبتا کوچکی گرد هم آمده و به گردآوری گیاهان، ماهیگیری، و شکار می‌پرداختند. ساخت ابزار سنگی ویژگی این دوران است اما انسان‌ها در سراسر پارینه‌سنگی از ابزار چوبی و استخوانی نیز بهره می‌گرفتند و چرم و الیاف گیاهی نیز کاربرد داشت.

در اواخر دوران پارینه‌سنگی انسان‌ها نخستین بار اقدام به آفرینش هنری کردند که شامل هنر صخره‌ای و ساخت اشیا و نقاشی درون غارها می‌شد. هم‌چنین آغاز رفتار مربوط به باورهای دینی هم‌چون برگزاری آیین‌ها و آیین خاکسپاری مربوط به اواخر پارینه‌سنگی است.

آب‌وهوای پارینه‌سنگی متشکل از دوره‌های یخبندان و بین یخبندان بود و به طور متناوب دماهای سرد و گرمی را تجربه می‌کرد.

این دوران خود به سه زیر دوره تقسیم می‌گردد :

دوران پارینه‌سنگی زیرین پایان این دوران در ایران حدود ۱۲۰۰۰ سال پیش خمین زده‌اند. انسان شناسان بر اساس مطالعه آثار باقی مانده از دوران جمع‌آوری غذا -دوران پارینه سنگی – آن را به دوره‌های کوتاه تری تقسیم کرده‌اند که عبارتند از پارینه سنگی قدیم، پارینه سنگی میانه، و پارینه سنگی جدید.

آثار باقی مانده از انسان این دوره عبارت بودند از فسیل قسمت‌هایی از استخوان بدن او و یا دست افزارهایی که از سنگ ساخته بود. قدمت قدیمی ترین اثری که از انسان باقی مانده است متعلق به دوره زیرین پارینه سنگی قدیم است.

دوره پارینه‌سنگی زبرین از حدود چهل هزار سال پیش آغاز و در حدود ده هزار سال پیش پایان می‌گیرد. در این دوره انسان نئاندرتال از بین می‌رود و انسان هوشمند هوشمند (Homo sapiens sapiens) که به انسان کرومانیون نیز مشهور است پدیدار می‌گردد. ابزارها شکل تکامل یافته‌تری پیدا می‌کنند و تخصصی‌تر می‌شود و سنت ابزارسازی تیغه‌ای یا خُردسنگ <Microlithآغاز می‌شود.

بعد از دوره پارینه سنگی، دوره میان‌سنگی شروع می‌گیرد که دوره فراپارینه‌سنگی نیز نامیده می‌شود. از ده هزار سال پیش اغاز و تا دوازده هزار سال پیش ادامه داشته‌است.

تقسیم بندی ارائه شده برای هر کدام از این دوره‌ها بر اساس پیشرفت‌هایی است که در نوع ساخت ابزارهای سنگی به وجود آمده‌است.

ایران

ایران در دوران پارینه سنگی جدید مورد توجه جمع آورندگان غذا و شکار بوده است.

آثار دوره زیرین پارینه سنگی جدید در ایران در مناطق نامبرده زیر شناسایی شده‌اند که عبارتند از:

در شمال شرق ایران در منطقه‌ای در بستر خشک رودخانه کشف رود خراسان در محلی نزدیک روستای بقبقو.

شمال غرب ایران در منطق ای واقع در مثلث تبریز، مراغه و میانه در آذربایجان.

جنوب شرق ایران در منطقه‌ای واقع در ناحیه لدیر سیستان.

در ناحیه کاگیا واقع در حومه کرمانشاه.

ابزارهای سنگی به دست آمده از ناحیه لادیز سیستان باید اضافه کرد که ابزارهای سنگی آن منطقه از نقطه نظر تکنیک ساخت و پرداخت جز انواع آشولی طبقه بندی شده‌اند. و متعلق به پارینه سنگی زیرین جدید هستند.

دوران پارینه‌سنگی میانی فیلیپ اسمیت تعداد محل‌هایی را که معرف این دوره در ایران هستند و تنها در غرب ایران واقع شده‌اند. اکثر ابزارهای سنگی دوره میانی در ایران از نوع مستری هستند ابزارهای بزرگ سنگی مانند تبرهای سنگی، خراشنده‌ها و ابزارهای قلوه سنگی، که مشخصه ابزارهای دوره پارینه سنگی جدید هستند.

بیشتر آثار دوره میانی پارینه سنگی در ایران از منطقه زاگرس به دست آمده اندعبارتند از : در این دوره سنت ابزارسازی موستری (Mousterien) پدیدار می‌شود که از ابزارهای پیشین پیشرفته‌تر است و شامل تراشه‌های سنگی، رنده‌ها، قلم‌ها، مته‌ها، چاقوهای دسته دار و انواع تبر بوده‌است. در این دوره آیین تدفین وجود داشته‌است. انسان نئاندرتال به همراه فرد درگذشته درگ ابزار، گُل و گِل اخرا دفن می‌کرده‌است.