رازهای اهرام مصر باستان

همانطور که می دانید اهرام ثلاثه ی بزرگ مصر یکی از عجایب هفت گانه ی دنیا بشمار می رود که هر ساله توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده و از سراسر جهان به مصر می کشاند. در این مطلب اطلاعات دقیقی درباره ی “اهرام بزرگ مصر“، این جاذبه ی شگفت انگیز برای شما گردآوری شده است.  

با تاریخ ما همراه باشید…

اهرام ثلاثه ی مصر، یا بهتر است بگوییم اهرام بزرگ ثلاثه ی مصر زمانی ساخته شد که کشور مصر یکی از غنی ترین و قدرتمندترین تمدن ها در جهان محسوب می شد. اهرام ثلاثه، به ویژه اهرام بزرگ جیزه یکی از باشکوه ترین بناهای ساخته ی دست بشر در طول تاریخ بشمار می رود.

مقیاس بزرگ این سازه نقش مهم و منحصر به فرد فرعون (pharaoh) پادشاه جامعه ی باستانی مصر، را انعکاس می دهد. اگرچه ساخت اهرام به آغاز دوران پادشاهی کهن و پایان دوره ی بتلمیوس (Ptolemaic period) در قرن چهارم پس از میلاد مسیح باز می گردد، اما اوج هرم سازی در اواخر سلسله ی سوم آغاز گشت و حدودا تا زمان سلسله ی ششم (۲۳۲۵ قبل از میلاد) ادامه یافت. با گذشت بیش از ۴۰۰۰ سال، اهرام مصر هنوز هم عظمت خود را حفظ کرده بود و همچنین یک تصویر اجمالی از گذشته ی غنی و باشکوه این کشور ارائه می داد.

فرعون در جامعه مصر

در دوره سوم و چهارم سلسله ی پادشاهان قدیم، مصر از رونق اقتصادی فوق العاده و ثبات فراوان برخوردار بود. در جوامع مصری پادشاهان از موقعیت خاصی برخوردار بودند؛ جایگاهی میان خدایان و انسان. آنها بر این باور بودند که خدایان آنها را به عنوان واسطه ای میان خودشان و مردم عادی برگزیده اند. بنابراین هر پادشاهی تمایل داشت حتی پس از مرگ هم تا زمانی که به اوزیریس (Osiris) خدای مرگ می پیوندد، عظمت پادشاهی خود را حفظ کند و فرعون جدید هم که بعد از پادشاه قبلی روی کار می آمد، هروس (Horus) یا شاهین خدا نام می گرفت و به عنوان محافظ خدای خورشید، رادیوم (Ra) خدمت می کرد.

آیا می دانستید اضلاع مسطح و زاویه دار هرم به تابش خورشید نمای خاصی می دهند و به گونه ای طراحی شده اند که به صعود روح پادشاه به بهشت و پیوستن به خدایان به ویژه خدای خورشید، رادیوم کمک می کنند؟

آیا می دانستید که هرم بزرگ جیزه وزنی برابر با ۶.۵ میلیون تن را داراست؟

برای فهمیدن حقایقی که باعث شده است این جاذبه ی حیرت انگیز دنیا به یک اعجاز واقعی در زمینه ی معماری بدل شود، ادامه ی مطلب را بخوانید:

مصریان باستان بر این باور بودند که وقتی پادشاه می میرد، قسمتی از روح که به نام “کا” (ka) شناخته می شود همراه بدن او باقی می ماند. برای حفاظت از روح او جسد را مومیایی می کردند و هر آن چه را که پادشاه برای زندگی بعد از مرگ احتیاج داشت نظیر: ظروف طلا، غذا، وسائل و سایر پیشکش ها به همراه او دفن می کردند.

اهرام نیز به مرکزی برای ادامه آیین و تفکر پادشاه مرده، که قرار بود پس از مرگش به خوبی زندگی کند، مبدل می شد. ثروت پادشاه نه تنها خودش را تامین می کرد، بلکه کفاف بستگان، مقامات و کاهنانی که در نزدیکیش دفن شده بودند را نیز می داد.

اهرام اولیه (THE EARLY PYRAMIDS)

از همان آغاز دوران سلسله ها (۲۹۵۰ سال قبل از میلاد)، مقبره های سلطنتی که درون سنگ ها تراشیده می شدند و دارای سقفی مسطح و ساختاری مستطیلی بودند و به “مصطبه” (mastabas) شهرت داشتند، پدید آمدند. (مصطبه گونه‌ای آرامگاه در مصر باستان بوده است که به صورت ساختمانی با سقف صاف و دیوارهای  شیب‌دار به سوی بیرون ساخته می‌شده. این سازه مکان خاکسپاری تعداد زیادی از شخصیت‌های مهم در تاریخ کهن مصر بوده و از سنگ و آجرهای گلین ساخته می‌شده. واژه مصطبه در زبان عربی به معنای «نیمکت» است، چرا که این ساختمان‌ها از دور به شکل نیمکت به نظر می‌رسیدند.)

این مقبره ها زمینه اصلی پیدایش اهرام بودند. قدیمی ترین هرم شناخته شده در مصر حدود ۲۶۳۰ سال قبل از میلاد و در سقاره (Saqqara) ساخته شده است. این هرم جهت مقبره شاه جوزر (King Djoser)، سومین پادشاه سلسله ساخته شد. کلید ساخت این هرم به عنوان یک مصطبه زده شد اما رشد کرد و به چیزی بلند پروازانه تر از فکر اولیه تبدیل شد.

بر طبق داستان ها، معمار اصلی هرم ایمهوتپ (Imhotep) است، که یک کشیش و شفا دهنده بود و تا ۱۴۰۰ سال بعد از دوره خود، از طرف طبیبان و نویسندگان مورد تقدس و پرستش قرارمی گرفت. سازندگان هرم در این دوره که نزدیک به ۲۰ سال از سلطنت جوزر طول کشید، ۶ پله از لایه های سنگی (برخلاف خشت های گلی مقبره های اولیه) را سر هم کردند که ارتفاع آن در نهایت به ۲۰۴ فوت معادل ۶۲ متر رسید. این هرم بزرگترین ساختمان در زمان خود بود. مرحله اول در ساخت هرم محوطه سازی با ایجاد حیاط، معابد و زیارتگاه ها بود تا جوزر در زندگی بعد از مرگش لذت ببرد.

پس از پادشاه جوزر، هرم های پلکانی جهت دفن نمودن های سلطنتی مرسوم شدند. البته هیچ کدام از آنها توسط وارثین و جانشینان آن سلسله کامل نشد (احتمالا به دلیل کوتاه بودن عمر حکم رانی آنها بوده است.)

اولین آرامگاهی واقعی ساخته شده دارای ساختاری مسطح بود و خبری از پله در آن نبود. این آرامگاه که به هرم سرخ معروف بود و در دهشور (دهشور نام گورستانی پادشاهی در کرانه غربی رود نیل در ۴۰ کیلومتری جنوب قاهره  پایتخت مصراست. این منطقه را بیشتر به خاطر وجود هرم های باستانی آن که از جمله قدیمی‌ترین و  بهترین هرم‌های بر جای مانده هستند، می‌شناسند) قرار داشت، یکی از ساختمان های سه گانه ساخته شده برای اولین پادشاه از سلسله چهارم، اسنفرو(Sneferu) بود. (بین سال های ۲۶۱۳ تا ۲۵۸۹ قبل از میلاد). نام این هرم تاثیر گرفته از رنگ بلوک های آهکی است که در هسته آن به کار رفته بود.

اهرام بزرگ جیزه (THE GREAT PYRAMIDS OF GIZA)

هیچ کدام از اهرام به شهرت، اهرام بزرگ جیزه نیست. جیزه در فلات ساحل شرقی رود نیل، در حومه قاهره مدرن آن روزگار قرار داشت. قدیمی ترین و بزرگ ترین هرم از اهرام سه گانه جیزه که به هرم بزرگ شهرت دارد، تنها ساختمان باقی مانده از عجایب هفت گانه باستانی جهان است. این بنا برای خوفو (در زبان یونانی Cheops)، جانشین اسنفرو و دومین پادشاه از هشت پادشاه سلسله چهارم ساخته شد. مدت سلطنت خوفو ۲۳ سال به طول انجامید (بین سال های ۲۵۸۹ تا ۲۵۶۶ قبل از میلاد) اما دوران سلطنتش نسبتا اندکی با شکوه تر از هرمش می باشد. متوسط طول اضلاع هرم ۷۵۵.۷۵ فوت (معادل ۲۳۰متر) و ارتفاع آن ۴۸۱.۴ فوت (معادل ۱۴۷ متر) می باشد که آن را به بزرگ ترین هرم جهان تبدیل می کند.

سه هرم کوچک ساخته شده برای ملکه خوفو، در یک راستا بعد ازهرم بزرگ قرار گرفته اند که در نزدیکی آن تابوت سنگی و خالی متعلق به مادرش، ملکه هتفرس (Hetepheres) پیدا شد. به مانند سایر اهرام، هرم خوفو نیز با ردیف هایی از مصطبه های متعلق به اقوام و افراد خاص نزدیک به پادشاه که برای حمایت و همراهی کردن او در زندگی پس از مرگ دفن شده اند، محصور شده است.

هرم میانی در جیزا برای پسر خوفو، خفرع (Khafre) ساخته شد که بین سال های ۲۵۳۲ تا ۲۵۵۸ قبل از میلاد سلطنت می کرد. یکی از ویژگی های منحصر بفرد ایجاد شده درساختمان هرم خفرع، ابولهول بزرگ (Great Sphinx) است. ابولهول به عنوان مجسمه ی نگهبان از سنگ آهک تراشیده شده است و در ساخت آن از شمایل سر انسان و بدن یک شیر استفاده شده است. این بزرگترین مجسمه در جهان باستان به شمار می رفته است که به طول  ۲۴۰ فوت و ارتفاع ۶۶ فوت اندازه گیری شده است.

در سلسله هجدهم (۱۵۰۰ سال قبل از میلاد) ابولهول خواهد آمد تا به عنوان شمایلی از خدای هروس (Horus)  مورد پرستش قرار گیرد. جنوبی ترین هرم در جیزه متعلق به منکورع (Menkaure) پسر خفرع می باشد که بین سال های ۲۵۰۳ تا ۲۵۳۲ قبل از میلاد حکومت می کرد. این هرم با ارتفاع ۲۱۸ فوت کوتاه ترین هرم موجود است و پیشرو کوچکترین هرم هایی است که در خلال سلسله ی پنجم و ششم تا آن زمان ساخته شده است.

در حدود ۲.۳ میلیون بلوک سنگی که هر کدام از آن ها متوسط وزن ۲.۵ تن را دارا هستند، برای ساخت هرم بزرگ خوفو، تراشیده شده، به مکان هرم منتقل گشته و در آخر روی هم سوار شده اند. هرودث (Herodotus) مورخ یونان باستان، این گونه نوشته است: که ساخت این هرم ۲۰ سال به طول انجامیده و انجام این پروژه به ۱۰۰ هزار کارگر نیاز داشته است. اما تحقیقات باستان شناسی بر این موضوع شهادت می دهند که حدود ۲۰هزار نفر در ساخت این هرم مشارکت داشته اند. هرچند برخی از نسخه های معتبر تاریخی بیان می کنند که: ساخت اهرام به وسیله بردگان و نیروهای خارجی به عنوان کارگر صورت گرفته است، اما کاوش های باستان شناسی و بررسی اسکلت های یافت شده از منطقه نشان دهنده ی این است که احتمالا کارگران بومی مصری که روی زمین های کشاورزی کار می کردند، در مواقعی از سال که سطح آب رود نیل بالا می آمده و زمین های اطرافش به زیر آب می رفتند در ساخت اهرام مشارکت می کردند.

پایان عصر هرم

ساخت اهرام تا زمان سلسله های پنجم و ششم همچنان ادامه داشت، اما کیفیت این سازه ها و مقیاس آن ها به مرور زمان و تحت تاثیر کم شدن قدرت و ثروت پادشاهان نزول پیدا کرد. بعدها و در دوره جدید از ساخت اهرام که آغازگر آن شاه اوناس (King Unas) (2375 تا ۲۳۴۵ قبل از میلاد) بود، سازندگان اهرام مبادرت به حکاکی کردن و نوشتن وقایع مهم زمان حکومت پادشاه بر روی دیوارهای تالار محل دفن او و سایر ورودی های هرم کردند. متون نوشته شده بر دیواره ی این اهرام، اولین نوشته های مذهبی قابل توجه، کشف شده در مصر باستان بشمار می روند.

آخرین نفر از سازندگان هرم بزرگ (۲۲۷۸ تا ۲۱۴۸ قبل از میلاد) پپی دوم (Pepy II) نام دارد. او دومین پادشاه از سلسله ی ششم به شمار می رفت. پیپی دوم در سنین نوجوانی به قدرت رسید و به مدت ۹۴ سال حکومت کرد. در زمان حکومت پپی، عظمت پادشاهی گذشته دیگر از میان رفته بود و این ابهت افول پیدا کرده بود. فرعون برخی از قدرت های الهی خود را از دست داد و دیگراختیارات اداری نیز به دست افراد غیر سلطنتی افتاد. هرم پپپی دوم در سقاره ی ساخته شده است که حدود ۳۰ سال به طول انجامید. این هرم با ارتفاع ۱۷۲ فوت بسیار کوتاه تر از سایر هرم های ساخته شده در آن دوران بود. با مرگ پپی، پادشاهی و قدرت مرکزی حکومت تقریبا سقوط کرد و مصر وارد دوره ی آشفتگی خود شد که به دوره میانی اول (First Intermediate Period) معروف است. پادشاهان پس از آن، از سلسله ی دوازدهم به بعد که به دوره پادشاهی میانی (Middle Kingdom phase) شهرت دارد، تمایل مجدد به ساخت هرم پیدا کردند. البته این هرم ها هرگز به ابعاد و مقیاس اهرام بزرگ اولیه نرسیدند.

اهرام در حال حاضر

دزدان و خرابکاران چه در دوره ی باستان و چه در عصر حاضر بسیاری از اجساد و اشیاء گران قیمت را از اهرام مصر خارج کرده و آن ها را به یغما برده اند. اهرام به دلیل از دست دادن پوشش سنگ آهکی سفید خود در طی قرون بسیار، کوتاه تر از ارتفاع اولیه شان شدند. برای مثال می توان به هرم خوفو اشاره کرد که ارتفاع آن به ۴۵۱ فوت رسیده است. با این حال شکوه و صلابت این اهرام همچنان میلیون ها نفر را هر سال به مصر می کشاند تا برای درک تاریخ با شکوه مصر به این منطقه سفر کنند.