توتموزیس دوم و تعدیل سیاست های نظامی پدرش

توتموزیس دوم (توتمس دوم) که از سال ۱۴۹۴ تا ۱۴۹۰ پیش از میلاد مسیح فرعون مصر بود، طی یک سلسله تلاش های مستمر و قاطعانۀ سیاسی برآن شد تا با بدویان شاسو از در سازش درآید و آنها را وادار به یک زندگی  مسالمت آمیز در کنار همسایگانشان بکند. این فرعون جنگ ناتمامی را که از زمان تسخیر کامل سوریه و فلسطین در پیش گرفته شده بود، به پایان رساندن و بخشی از سرزمین های فلسطین – سوریه را به قلمرو مصر ضمیمه کرد. نقشی که بر مقبرۀ هچپسوت ملکۀ مصر بوده و مورد مطالعه قرار گرفته است، نشان می دهد که توتموزیس دوم  (توتمس) پدر فرعون مورد بحث در اجرای برنامه های جنگی اش نسبتاً موفق بوده است، این نقش باجگزارانی را نشان می دهد که خراج خود را به حضور فرعون می آورند. این نقش در اواسط سلطنت هچپسوت تهیه شده و پس از مرگ این فرعون بانو بر قبر او نصب گردیده است. این نقش صحنه های باشکوهی از پیروزی های فرعون را نشان می دهد و جلال و عظمت درباروی و نیرومندی سپاهیانش را مجسم می کند. هر چند این نقش بر قبر هچپسوت  به دست آمده است، ولی پژوهشها بر روی این نقش به زودی نشان داد که واقعه مربوط به دورۀ توتموزیس یکم (توتمس یکم) بوده است. اقوام اژه ای نیز در میان این باج پردازان مشاهده می شوند و این امر نشان می دهد که حضور مردمان اژه ای در کنار فرمانبرداران مصر حاکی از توان رزمی گستردۀ فراعنه و لشکر کشی به نقاط دور دست و به زیر فرمان خویش درآوردن اقوام ساحل نشین در شمال آسیای صغیر و حوضۀ یونان بوده است.

پیشتر اشاره شد که فراعنه از طریق کشورهای آسیایی و آسیای صغیر با جزایر و جزایر اژه ای مناسبات اقتصادی و تجاری برقرار کرده و غنای ثروت آن مناطق فراعنه را جهت تصرف آن سرزمین ها وسوسه و تحریک و تشویق می کرده است. با روی کار آمدن هچپسوت به عنوان حاکم مطلق بر مصر پس از مرگ همسرش که با او در ادارۀ امور کشور شریک بود، این فرعون بانو نیز نتوانست از سلطۀ خویش بر آسیا چشم بپوشد. ظاهراً با قدرتمند شدن دولت میتانی، هچپسوت که سخت نگران بود، به برنامه ریزی جدیدی می اندیشید و در برنامه های نظامی و جنگی خود تجدید نظر کرد.

در سال ۱۴۶۸ پیش از میلاد مسیح توتموزیس سوم (توتمس سوم) بنا به گزارش های  منابع مصری و ارزیابی کرونیست های تاریخ مصر باستان اقدام به سروسامان دادن اوضاع داخلی مصر کرد و بیشتر به مرزهای جنوبی و مناطق حبشه، لیبی و نوبی می اندیشید. در همین زمان فلسطینی ها تصمیم گرفتند که از این فرصت بهره گرفته و خود را از یوغ فراعنه آزاد کنند. نخستین نشانۀ آن از دست دادن «شاروهن»[۱] در ناحیۀ «تل الفرح»[۲] به وسیلۀ همین فرعون (توتموزیس سوم) بوده است[۳]. این نخستین عقب نشینی فرعون از مواضع و قلمرو خود بود که دشمنان فرعون و ماجرا جویان منطقه را به رسیدن به اهدافشان امیدوار کرد. مورخان براین عقیده اند که در هر زمان که فرعونی نسبت به بیگانگان انعطاف به خرج می داده، زیاد می دید و از سوی دیگر دشمنان مورد تهدید قرار می گرفت.

[۱] . Scharuhen

[۲] .ah ُ Tell el Far

منبع : کتاب تاریخ مصر باستان

نویسنده : دکتر اردشیر خدادادیان

نشر الکترونیکی سایت تاریخ ما