خئوپس (کئوپس) فرعون مصر

خئوپس[۱] حدوداً در سال ۲۶۰۰ پیش از میلاد مسیح می زیسته و سلطنت کرده است. او پسر سنفرو[۲] بنیانگذار سلسلۀ چهارم موسوم «سلسلۀ اهرام»[۳] در مصر باستان به شمار آمده است. خئوپس در کنار خفرن[۴] و میکرینوس[۵] به عنوان سازندۀ بزرگ اهرام در ناحیۀ جیزه در نزدیکی قاهره معروف است. دوران زندگی و دستاورد اودر زمینۀ سازندگی همانند هرم او بحث انگیز و باور نکردنی است.هرودت دربارۀ او مطالبی شگفت آور بیان کرده که در همین تألیف به اختصار پرداخته شده است. او سازندۀ بزرگترین هرم از اهرام سه گانۀ فوق است. کتیبه ای منتسب به زمان سنفرو پدر خئوپس نشان می دهد که سنفرو پدر خئوپس معادن منطقۀ شبه جزیرۀ سینا را استخراج و محتوای آنرا از طریق مرزهای سوریه که استحکاماتی نداشت و از آن حفاظت نمی شد به درۀ نیل منتقل نمود.

آثار باشکوه به جای مانده از فراعنۀ سلسله های بعدی از جمله آمنوفیس چهارم (اخناتون) که به «فرعون – خدا»[۶] معروف است، اطلاعات بیشتری به طور غیرمستقیم در این باره و زمینه های مشابه آن به نرشناسان داده اند. مصالح ساختمانی و از جمله سنگهای زیبا، سنگین و کم نظیر از فاصلۀ هشتصد کیلومتری بین دریای مدیترانه و سرزمین سودان به محل اهرام برده بودند. این فعل و انفعالات به قول مورخان و جهانگردان یونانی در زمانی و در شرایطی صورت گرفته است که فراعنۀ مصر و منجمله خئوپس از نظر مالی در وضعیت مطلوبی قرار نداشته و اوضاع اقتصادی مصر بسیار پریشان و نابسامان بوده است. فراعنۀ نامبردۀ بالا پس از نشستن به تخت سلطنت، به ساختن این اهرام که در واقع مقابر آنها بودند، اقدام کردند. گویا اینهمه عظمت اقتباس از اندیشه های هنری مصریان در سلسلۀ سوم بوده است.

این اهرام به صورت پلکانی و زاویه دار و معروف ترین آنها، هرمی به نام «هرم سرخ»[۷] است. پیشتر در اطراف این اهرام بوستان ها و درختان میوه و درختان میوه و فضای سبز گسترده وجود داشته است. این اهرام مقابر خصوصی سه فرعون بالا بوده و به عنوان گورشتان عمومی مصریان هرگز به شمار نیامده است. به روایتی اعضای خانوادۀ فراعنۀ فوق و صاحبمنصبان دیوانی و درباری نزدیک به آنها نیز در همین مقابر به خاک سپرده شده اند.

هرودت در کتاب دوم و در بند ۱۲۴ آن این آثار را دستاورد ده ها سال تلاش جانفرسای مصریان دانسته است. نیروی کار برای ساخت وساز این عظمت مربوط به مقاطعی استکه طغیان رود نیل صورت می گرفته و کارگران وکشاورزان می توانسته اند برای انجام دادن کارهای ساختمانی و نقل و انتقال مصالح مورد نیاز به خدمت فرعون درآیند.

آنگاه که کار کشت و زرع دوباره آغاز می شده است، کشاورزان از ادامۀ کار جهت ساختن اهرام دست کشیده و به سر کار خود باز می گشته اند. هرودت این شیوه را کاملاً اجتماعی و اقتصادی و هم سودمند برای فراعنه و هم به نفع کارگزان کشاورز دانسته است.

فراعنۀ مصر قریب به اتفاق دارای حکومتی متمرکز بوده و افزون بر عناصر طبیعی، به خدایان بزرگ چون رع و ازیریس ایمان و با آنان پیوندی ناگسستنی داشته اند. رع جهان تاریک آنان را نورانی کرده و ازیریس به آنان کشاورزان و دفاع از وطن آموخته و پس از مرگ در دادگاه نهایی، قاضی آنها بوده است. با پیدایش نوم ها در مصر این تفکر برای مدتی تضعیف شد ولی هرگز منسوخ و متوقف نشد و اگر گاهی در اهرام سلطه با نوسان هایی روبرو می شد، در میان عامۀ مردم مصر که اصولاً سنت گرا بوده اند، تأثیر گذار نبوده است. با پیدایش نوم ها که نوعی حکومت های محلی به شمار آمده اند. خدایان محلی نیز مورد توجه و ستایش قرار می گرفته است، ولی هرگز جانشین و جای گزین خدایان بزرگ و سنتی مصریان نمی شده اند.

فراعنۀ مصر دو جهان تقریباً جدا از هم، ولی از نظر اعتبار و اهمیت پیوسته و برابر با یکدیگر را متصور بوده اند. به سخن دیگر می توان گفت که ساختن مقابر مجلل و با شکوه و آراستن آنها به بهترین و شایسته ترین نحو ممکن تأییدی بر همین اصل است. هرفوعون در نخستین گام پس از روی کارآمدنش به فکر ساختن خانۀ آخرت خود می افتاده و آنچه در توان داشت به کار می گرفت تا به این هدف اصلی و بزرگ خود جامعۀ عمل بپوشاند . سه فرعون نامبرده بالا بیشترین هزینه را برای ساختن این اهرام که در واقع مقابر یا خانۀ آخرت شان بوده است، به مصریان تحمیل کرده اند. مردم مصر که قامت هایشان به قول مورخان در زیر بار سنگین این هزینه ها خمیده شده بود در پایان کار سلسلۀ ششم ، یعنی حدود ۲۳۰۰ پیش از میلاد تا حدودی آسودند.

چنین عظمتی البته بعدها در تاریخ فراعنۀ مصر تکرار نگردید و فراعنۀ دیگر مقابر مجلل و با شکوه خود را در گور معبدهای خاص و یا «درۀ سلاطین» و امثال آن می ساخته اند که در همین تألیف به نمونه های بارز آن اشاره شد. هرم خئوپس بزرگترین و هزینه بردارترین هرم های سه گانۀ مصر در جیزه است. این هرم یکصد و پنجاه متر ارتقاع دارد. مهمترین مصالح ساختمانی به کار گرفته شده در آن سنگ گرانیت[۸] وسنگهای آهکی[۹] زیبا و مستحکم ویژه ای است که در جای خود نام برده شده است.

[۱] . Cheops

[۲] . Snofru

[۳] . Pyramiden – Dynastie

[۴] . Chefren

[۵] . Mykerinos

[۶] . arao) ُGottkönig (Gott-Ph  

[۷] . Rote  Pyramide

[۸] . Granit – Stein

[۹] . Kalkstein

منبع : کتاب تاریخ مصر باستان

نویسنده : دکتر اردشیر خدادادیان

نشر الکترونیکی سایت تاریخ ما