دلیل ساخته شدن اهرام توسط فراعنه چه بود؟
اهرام جیزه مصر، سمبل قدرت فرعون های باستان و توان مبتنی بر فناوری هستند که همچنان بر افق مصر تسلط دارند. اما نخستین مرتبه چه زمانی اهرام ساخته شدند؟ و اصلا علت ساخته شدن آنها چه بود؟
اولین هرم در مصر توسط فرعون جوزر ساخته شد که حدود ۴۷۰۰ سال پیش در این سرزمین سلطنت می‌کرد. بیش از هزار سال بعد، آخرین هرم مصر باستان برای یک فرعون، حدود ۳۵۰۰ سال پیش برای احموس یکم ساخته شد. پس از آن، فرمانروایان مصری در مقبره‌های زیرزمینی در دره پادشاهان دفن شدند.
به عبارت دیگر، اهرام مصر باستان در حدود سال‌های ۲۷۰۰ تا ۱۵۰۰ قبل از میلاد ساخته شده‌اند. می‌توان گفت که اولین اهرام تقریبا هم‌سن استون‌هنج است که بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش ساخته شد، اما بسیار قدیمی‌تر از سایر سازه‌های باستانی از جمله پارتنون (۴۴۷ قبل از میلاد)، دیوار بزرگ چین (۲۲۰ قبل از میلاد) و کولوسئوم (۸۰ پس از میلاد) هستند. معبد نوسنگی گوبکلی تپه در ترکیه البته قدمتی ۱۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ ساله دارد.
هرم جوزر از شش لایه تشکیل شده و ابتدا به شکل نوعی مقبره مستطیل‌شکل که امروزه به عنوان مستبا (کلمه عربی به معنی نیمکت) شناخته می‌شود، ساخته شده و بعد به یک هرم پله‌ای تبدیل شده است.
کتیبه‌های باستانی نشان می‌دهد که شخصی به نام ایمهوتپ ساخت هرم پلکانی را مدیریت کرده است. مارک ون دی میروپ، استاد تاریخ دانشگاه کلمبیا، در ایمیلی به لایو ساینس گفت: «ایمهوتپ معمولا به عنوان اولین معمار در مصر در نظر گرفته می‌شود که بنایی از سنگ ساخته و ساختمان مجموعه هرم پلکانی جوزر را به او نسبت می‌دهند. کتیبه‌ای با نام او همراه با کتیبه جوزر وجود دارد که در آن او را رئیس پیکرتراشان نامیده‌اند. در مصر باستان او را حکیم می‌دانستند.»
محققان هنوز دقیقا مطمئن نیستند که چرا فراعنه در اهرام دفن شده‌اند. یکی از دلایل می‌تواند ایجاد محافظت بیشتر در برابر سارقان مقبره باشد. رگ کلارک مصرشناس در کتاب خود «ایمن کردن ابدیت: حفاظت از مقبره مصر باستان از ماقبل تاریخ تا اهرام» (انتشارات دانشگاه آمریکایی در قاهره، ۲۰۱۹) می‌نویسد: در زمان‌های دور، دزدان مقبره‌ها، مستبای فراعنه را با نقب زدن از بالا غارت می‌کردند. هرم پله‌ای، با شش لایه روی هم، جلوی این کار را می‌گرفت. بسیاری از مصر شناسان پیشنهاد کرده‌اند که هرم پلکانی نوعی «پله» برای صعود پادشاه به آسمان است، اما من گمان می‌کنم که [به شکل پلکانی ساخته شده] زیرا کارآمدترین و مقرون به صرفه‌ترین راه برای ایجاد یک نیمکره بصری است.»
نوآوری مهم دیگر این بود که از سنگ برای ساختن هرم پلکانی استفاده می‌شد، در حالی که مستباهای فرعون قبلی از خشت ساخته می‌شدند. کلارک اشاره کرد که این مهم بود زیرا نفوذ به سنگ سخت‌تر است.
دلایل مذهبی نیز ممکن است عامل مهمی باشد. میروسلاو ورنر، استاد بازنشسته مصرشناسی در دانشگاه چارلز در جمهوری چک، در ایمیلی به لایو ساینس گفت که «احتمالا دلایل مذهبی پشت ایده ساخت اهرام بوده است. هنگامی که جوزر به قدرت رسید، نفوذ کیش خورشید و خدای خورشید در حال افزایش بود. ورنر در کتاب خود با عنوان «اهرام: باستان‌شناسی و تاریخ بناهای نمادین مصر» (انتشارات دانشگاه آمریکایی قاهره، ۲۰۲۱) نوشت: «نفوذ فزاینده فرقه خورشید ممکن است به تمایل به ساختن سازه‌هایی با ارتفاع بیشتر منجر شده باشد.»
البته یک سوال این است که آیا علاقه روزافزون به کیش خورشید باعث ساخت هرم پلکانی شد یا اینکه ساختن هرم پلکانی باعث افزایش علاقه به آیین خورشید شد؟ ماسیمیلیانو نوزولو، محقق موسسه فرهنگ‌های مدیترانه و شرقی آکادمی علوم لهستان در ورشو، در ایمیلی به Live Science گفت که فکر می‌کند علاقه به کیش خورشید پس از ساخت هرم پلکانی افزایش یافت.
دلایل ساخت اهرام هر چه که باشد، فراعنه مصر آنها را برای بیش از یک هزار سال ساختند. فرعون سنفرو (حکومت در حدود ۲۵۷۵ تا ۲۵۵۱ قبل از میلاد) اولین اهرام واقعی (صاف و بدون پلکان) را در دهشور ساخت. این هرم شامل هرم خمیده (به دلیل زاویه غیرمعمول آن نامگذاری شده است) و هرم سرخ (به دلیل رنگ آن نامگذاری شده است). هرم بزرگ در جیزه، یکی از عجایب هفتگانه باستانی جهان که هنوز پابرجاست، توسط خوفو (حکومت در حدود ۲۵۵۱ تا ۲۵۲۸ قبل از میلاد) ساخته شد و خفرع (حکومت حدود ۲۵۲۰ تا ۲۴۹۴ قبل از میلاد) هرم بزرگ دیگری را به همراه ابوالهول بزرگ، در جیزه ساخت.
مشخص نیست که چرا فراعنه مصر ساخت اهرام را متوقف کردند، اما نگرانی های امنیتی ممکن است بخشی از آن باشد. با وجود اینکه احتمالا غارت کردن آنها از مستباها سخت‌تر است، اهرام مصر در روزگاران گذشته غارت می‌شدند و فراعنه احتمالا امیدوار بودند که ساخت مقبره دره پادشاهان، غارت را دشوارتر کند.
