هیکسوس ها

هیکسوس ها ۱۵۶۷ – ۱۶۷۴ ق.م

واژۀ هیکسوس ها از سوی مانتون مورخ مصری به بیگانگانی که در این تاریخ (۱۵۶۷ – ۱۶۷۴ ق.م) بر سرزمین مصر دست یافته اند اطلاق شده است. مانتون در این خصوص نوشته است:

« قهر خداوند دامنگیر ما شد. نمی دانم به چه علت و ناگهان مردمی که از نژادی ناشناس و از مشرق آمده بودند با گستاخی بر کشور ما دست یافتند و بدون دشواری و بدون جنگ بر سراسر آن چیره گشتند…» همۀ این مردم (هیکسوس ها) خوانده می شدند و معنی آن سلاطین چوپان است، چون هیک در زبان مقدس به معنای شاه و سوس در اصطلاح عامۀ مردم به معنای چوپان است که از ترکیب این دو واژه هیکسوس ها بوجود آمده است.

امروزه نادرستی وجه تسمیه ای که مانتون برای هیکسوس ها به کار برده است برای همه مشخص شده است. بخش دوم این واژه از لغت مصری شازو به معنای چوپان و چادرنشین نیست، بلکه به احتمال اصل آن از واژۀ مصری خازوت به معنای کشورهای بیگانه است. این گروه به احتمال فراوان پس از تغییرات نژادی در آسیا و جابه جایی نژادها به سوی مصر مهاجرت کرده بودند، نخست در دلتای شرقی سکونت گزیدند و چون سلاطین بومی توان بیرون راندن آنها را نداشتند وجودشان را نادیده گرفتند. آنها ” آواریس ” را به پایتختی برگزیدند و بسیاری از رسوم مصری را اقتباس کردند. آنها پس از مدتی سکونت در دلتا به سرکردگی شخصی بنام سالاتیس (سائی-تیس) به مصر یورش بردند و بدون هیچ مقاومت جدی آن کشور را تصرف نمودند. از پادشاهان هیکسوس که در مصر فرمان رانده اند باعنوان (پسر رع) نام برده شده است، تا به این دلیل وابستگی های دینی خود را به سنن مصری نشان دهند.

در همین زمان حکومت محلی شهر تـب استقلال داشت، پس از ظلم و ستم هیکسوس ها شاه تـب به نام (نخبه پسر آنتف) بر علیه آنها قیام کرد. همۀ مردم مصر و زمامداران پیرامون به او پیوستند و برای استقلال مصر تلاش های همه جانبه ای ترتیب دادند که به اخراج هیکسوس ها از مصر انجامید و سلسله ای بنام حکومت تـب یا سلسلۀ هفدهم روی کار آمد. فرمانروایان این دوره بیشتر در کنار نام خود عناوین بزرگ، شجاع و خوب را به کار می بردند.

برچیده از تاریخ تمدن های مشرق زمین، نوشتۀ دکتر باقرعلی عادلفر.