ساتراپ ها که بودند؟

ساتراپ ها تحت سلطنت کوروش کبیر

اگرچه به نظر می رسد مادها اولین کسانی بودند که سرزمین خود را به استان های مختلف تقسیم کردند، و برای هر استان رهبری جداگانه تعیین کردند، ولی سیستم ساتراپی ها در زمان امپراطوری هخامنشیان ( از ۵۵۰ تا ۳۳۰ ق.م) شکل گرفت. تحت سلطنت بنیانگذار امپراطوری هخامنشی، کوروش کبیر، ایران به ۲۶ ساتراپی تقسیم شد. ساتراپ ها به اسم پادشاه حکومت می کردند و به دولت مرکزی مالیات می دادند.

ساتراپ های هخامنشی از قدرت قابل توجهی برخوردار بودند.آنها صاحب زمین های استان خود بودند و آنجا را اداره می کردند. انها به عنوان قاضی در منطقه خدمت می کردند، مشاجرات را حل و فصل می کردند و حکم مجازات برای جرایم مختلف را صادر می کردند. ساتراپ ها همچنین مالیات جمع می کردند، مقامات داخلی را منصوب و اخراج می کردند و نظم و آرامش جاده را برقرار می کردند.

برای جلوگیری از قدرت گرفتن بیش از حد ساتراپ ها و شورش علیه پادشه، هر یک از آن ها موظف بود به یک وزیر سلطنتی گزارش کار دهد که این وزیر به “چشم پادشاه” معروف بود.

گسترش و تضعیف امپراطوری

امپراطوری هخامنشی در زمان داریوش بزرگ به ۳۶ ساتراپی تبدیل شد. داریوش سیستم مالیاتی را منظم ساخت و برای هر ساتراپ بر اساس پتانسیل اقتصادی و جمعیت، یک مالیات معین کرد.

با وجود کنترل های اعمال شده، با ضعف امپراطوری هخامنشی، ساتراپ ها استقلال بیشتری پیدا کردند و کنترل را در دست گرفتند. اردشیر دوم (۴۰۴ تا ۳۵۸ ق.م)، از ۳۷۲ تا ۳۸۲ ق.م شورش ساتراپ ها رخ داد و همچنین قیام هایی در کاپادوکیا، فریشیا (ترکیه امروزی) و ارمنستان به پا شد.

شاید یکی از معروف ترین این قیام ها زمانی رخ داد که اسکندر مقدونی در ۳۲۳ ق.م مرد و ژنرال ها او امپراطوری را به ساتراپ های مختلف تقسیم کردند. آنها برای جلوگیری از درگیری ها این کار را انجام دادند. از آنجایی که اسکندر وارثی نداشت، هر یک از ژنرال های مقدونی یا یونانی او ، به عنوان ساتراپ در هر بخش منصوب شدند. ساتراپ های هلنیستی بسیار کوچک تر از ساتراپ های فارسی بودند.

وقتی ایرانیان حاکمیت هلنیستی را کنار زدند و در امپراطوری اشکانیان (۲۴۷ تا ۲۲۴ ق.م) دوباره ایران را متحد ساخت  و همچنان سیستم ساتراپ را حفظ کردند. در واقع اشکانیان یک ساتراپ در شمال شرق ایران بود که موفق به فتح سایر ساتراپ های همسایه شد.