راه شاهی هخامنشی و جاده ابریشم

راه شاهی هخامنشی

قسمت غربی راه شاهی از شوش به سارد ولیدی می رسد. قسمت شرقی راه درون ایران است و از شوش به اکباتان و ری و پارت و قسمتهای شرقی امپراتوری می رود.در طول این راه کاروانسراهای متعدد و دروازه ها و پادگانهایی قرار داشته و راه از امنیت و سلامت کامل برخورد بوده است و از طریق راه شاهی نمایندگان دربار و مردم رفت و آمد می کردند. بررسی این راه را از غربی ترین نقطه آن شروع می کنیم

مسیر تخت جمشید به شوش و اصفهان

قسمت اول : در حد فاصل لیدل و فریجیا ۵۲۰ کیلومتر راه بود که در آن ۲۰ کاروانسرا وجود داشت

قسمت دوم : راه شاهی بعد از فریجیا به رودخانه هالیس می رسد.در این محل یک گذرگاه مهم قرار داشت و رفت آمد کنترل می شد

قسمت سوم : راه شاهی با عبور از رودخانه هالیس به کاپادوکیه میرسد.در این مسیر۵۷۲ کیلومتری ۲۸ کاروانسرا وجود داشت

قسمت چهارم : پس از ۸۶ کیلومتر دیگر به سیسیلیا میرسد.در این مسیر دو دروازه کنترل قرار داشت

قسمت پنجم : در کنار راه خشکی در مرز سیسیلیا و ارمنستان رودخانه یوفریت قابل کشتیرانی است. در ارمنستان در طول مسیر ۳۱۰ کیلومتری ۱۵ کاروانسرا و یک گذرگاه کنترل قرار داشت

قسمت ششم : در ارمنستان تا سرزمین ماتین ۳۴ کاروانسرا در مسیر ۷۵۳ کیلومتری قرار داشت

قسمت هفتم : در ماتین ۴ رودخانه قابل کشتیرانی وجود دارد که به خاطر شدت جریان قابل عبور نبودند.اولی تیگریس دومی و سومی به نام مشترک زاباتوس وچهارمی گیندس می باشد

قسمت هشتم : از آنجا وارد سرزمین سیسین میشود و پس از طی ۲۴۳ کیلومتر با ۱۱ کاروانسرا به رود کرخه میرسد.این رود قابل کشتیرانی است و به شهر شوش می اید

مسیر غربی جاده شاهی

اگر این مسیر را درست طی کرده باشیم از شوش تا سارد ۲۵۰۰ کیلومتر راه بوده است . در صورتیکه هر کاروان در روز ۳۰ کیلومتر راه طی می کرده برای طی کل این مسیر ۱۹ روز زمان لازم داشت .این مسیر احتمالا خیلی قدیمی بوده زیرا اگر هخامنشیان آنرا میساختند از شوش به بابل و سپس به یوفریت پایتخت یایالیا می رفتند.تیگریس در میان جاده مرکز حیات آشوری ها میباشد.بنابراین امکان دارد این قطعه از راه توسط آشوریان برای ارتباط نینوا به شوش ساخته شده باشد.البته اهمیت کار هخامنشیان به اداره این راه است نه اینکه آنها این راه را هموار کرده باشند. شهرهای مهم اپیس و اربیل در این مسیر هستند و در غرب نینوا در مسیر تیگریس شهر امیدیه مرکز ملیتن قرار دارد

 بین سیسیلیا و کاپادوکیه رشته کوه آنتیتاروس قرار دارد. آخرین شهر سیسیلیا کومانا می بود.بعد از این شهر کاپادوکیه کشور کنونی ترکیه شروع میشود.در این محل مسیر جاده مشخص نیست ولی احتمالا از مرکز کشور باستانی هیتی به نام هاتتوساس می گذشته.شهر هالیس در کنار آنکارای کنونی قرار دارد که یکی از گذرگاههای کنترلی در آن قرار داشته.از آنجا به مرکز کشور فریجیا به نام گردیوم می رسیدند.جاده در این محل حفاری شده و عرض ۶ متری آن کاملا مشخص است.بعد از عبور از پسیونوس به سارد می رسیدند

قسمت غربی راه شاهی دوران هخامنشیان

بسیاری از لوحهای مکشوفه در تخت جمشید در مورد چگونگی مسافرت سفیران حکومتی و تعویض اسب آنها در طول مسیر است.چاپارها یا قاصدان حکومتی با سرعت در این جاده ها حرکت می کردند . ازطریق همین لوجها می دانیم مسیر تخت جمشید به سمت یاسوج در محل دروازه پارس 552 کیلومتر با ۲۳ کاروانسرا بود.راهی که بابل را به اکباتان میرساند در کنار شهر اپیس راه شاهی را قطع میکرد.این مسیربه شهر مقدس زرتشتی ری میرسید و از آنجا به سرزمینهای شرقی می رفت

ادامه این راه که به سمت شرق می رفت و بعدها به نام جاده ابریشم معروف شد.جاده ابریشم راهی است که مدیترانه را به چین میرساند.این نام از صده یک بعد از میلاد در زبانها افتاد ولی از سالیان قبل استفاده می شد.در صده ششم قبل از میلاد از بابل به اپیس و اکباتان می امدند و از حوالی ساوه امروزی به سمت ری میرفتند.از ری به سمت ساتراپی پارتیا و سپس به قومس میرسیدند که نزدیک دامغان امروزی است.از آنجا با عبور از رشته کوه البرز به توس میرفتند و این قسمت از میان صحرا می گذشت. از توس جاده دو شاخه می شد.شاخه جنوبی به هرات و قندهار می رفت و به دره کابل و پنجاب می رسید.شاخه شمالی به سمت صحرای کاراکون و شهر مرو می رفت. از مرو از طریق امودریا به سمرقند بلخ مزار شریف و کندور می رسید

این مسیر توسط اسب یا شتر طی می شد و جاده به سمت شمال نیرود ،ارتفاع می گیرد. در محلی به نام برج سنگی ارتفاع جاده به ۴۷۲۳ متر از سطح دریا می رسد.از خونجراب قسمت شرقی جاده ابریشم شروع می شد و تا چین ادامه می یافت